روزه یک عمل مذهبی و روحانی است که در بسیاری از ادیان و باورها وجود دارد. در اسلام، روزه به معنای پرهیز از خوردن، نوشیدن و روابط جنسی در طول روز در ماه مبارک رمضان است. این ماه معتبرترین ماه در تقویم اسلامی است و در آن قرآن به پیامبر اسلام، محمد (ص) نازل شده است.
روزه داری در ماه رمضان یکی از پنج رکن اصلی اسلام و یکی از فرایض اسلامی است که به تمام مسلمانان بالغ و سالم و قادر بر انجام آن واجب است. از طرف دیگر، روزه داری به عنوان یک فرصت برای پاکسازی روح و بدن، تقویت اراده و صبر، همدلی با نیازمندان و کسب خشنودی الهی در نظر گرفته میشود.
در طول روزه، افراد باید از طلوع آفتاب تا غروب آن از خوردن، نوشیدن، رابطه جنسی، قطع کردن قطعات بدن (مانند مو، ناخن و …)، سخن گفتن دروغ، خشم و خصمت و سایر عملهای منفی پرهیز کنند. همچنین، در طول روزه داری، افراد باید به نماز، قرآن خواندن، صدقه دادن و عبادات دیگر متبرک شده اختصاص دهند.
روزه داری به جز در موارد خاصی که به علت بیماری، بارداری، سفر و … امکان انجام آن وجود ندارد، الزامی است و عدم انجام آن باید پس از پایان ماه رمضان جبران شود. به عبارت دیگر، اگر فرد به علت دلایل مشروع قادر به روزه داری نباشد، باید روزهای از دست رفته را جبران کند.
روزه داری علاوه بر جنبههای مذهبی، فواید سلامتی نیز دارد. تحقیقات نشان داده است که روزه داری میتواند به تقویت سیستم ایمنی، کاهش التهابات، کنترل قند خون، کاهش وزن و بهبود عملکرد گوارش کمک کند.
به طور کلی، روزه داری یک فرصت مناسب برای رشد روحانی، پاکسازی روح و بدن، تقویت اراده و صبر، همبستگی با نیازمندان و خشنودی الهی است. این عمل مذهبی نه تنها به فرد خود، بلکه به جامعه به عنوان یک کل تاثیرگذار است.
خلط چیست؟
خلط یک ماده غیر جامد است که توسط غشاءهای مخاطی در بدن تولید میشود و به صورت مایع یا نیمه مایع در سینوسها، حلق، ریهها، برونشها، معده و رودهها وجود دارد. خلط عمدتاً از آب، پروتئین، سلولهای مرده، باکتریها، ویروسها و سایر ذرات معلق تشکیل شده است.
وظیفه خلط در بدن انسان، حفاظت از اعضاء داخلی در برابر عوامل خارجی است. خلط به عنوان یک لایه محافظتی عمل میکند که از ورود باکتریها، ویروسها و سایر مواد آلودگی به اعضاء داخلی جلوگیری میکند. همچنین، خلط به ترطیب و تطهیر راههای تنفسی کمک میکند و از خشک شدن غشاء مخاطی جلوگیری میکند.
وقتی که افراد سرماخوردگی یا عفونت تنفسی دارند، تولید خلط افزایش مییابد و ممکن است باعث ایجاد علائم ناخوشایند مانند سرفه، خلط دار شدن، گلو درد، گرفتگی صدا و سرفه خشک شود. در این حالتها، مصرف مایعات بیشتر، استفاده از بخور داغ، استفاده از داروهای ضدسرفه یا ضد التهاب ممکن است به کنترل علائم کمک کند.
به طور کلی، خلط یک پدیده طبیعی در بدن است که نقش مهمی در حفظ سلامت و عملکرد صحیح اعضاء داخلی دارد. اما در صورت وجود علائم نامطلوب یا نگران کننده همچون تغییر رنگ خلط به زرد یا سبز، خونریزی خلط، بو بد خلط یا افزایش ناگهانی در تولید خلط، حتماً باید به پزشک مراجعه کرده و مشورت حرفهای دریافت کنید.
فرو بردن خلط و باطل شدن روزه
امام خمینی(ره):
من سینوزیت دارم به همین دلیل بیشتر عفونت سر از راه حلق به معده میرود. آیا این مشکل باعث باطل شدن روزه میشود یا خیر؟ اگر روزه مستحبی باشد چطور؟
۱. فرو بردن آب دهان، اگر چه به واسطۀ خیال کردن ترشى و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمىکند.[۱]
۲. اگر خِلط، وارد فضاى دهان نشود، فرو بردن آن موجب بطلان روزه نیست.[۲] و این امر در روزه مستحبی و واجب فرقی نمیکند.
۱) امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنیهاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج۱، ص ۸۹۴، م ۱۵۷۹، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
۲) فاضل لنکرانى، محمد، جامع المسائل، ج ۱، ص ۱۴۶
مرحوم آیتالله بهجت
فرو بردن خلط سینه بدون اختیار
۱۳۴۷. روزهداری که خلط سینه به فضای دهانش آمده، آن را نگه میدارد تا پس از مدّت کوتاهی به بیرون دهان بریزد. امّا ناگهان بدون اختیار آن را فرو میدهد، آیا روزهاش صحیح است؟
جواب: صحیح است.
جمع شدن اخلاط در دهان در حال نماز
۱۳۴۱. اگر بین نماز در دهان روزهدار اخلاط سر و سینه جمع شود، به صورتی که اگر فرو دهد، روزهاش باطل میشود و اگر بخواهد بریزد، باید نماز را قطع کند. وظیفهاش چیست؟
جواب: اگر گرفتن آن به دستمال و مانند آن ممکن نباشد، قطع نماز برای ضرورت و عذر جایز است.
آیتالله مکارم شیرازی
پاسخ: اگر به فضای دهان برسد خوردن آن خلاف احتیاط است ولی در موارد عسر و حرج مانعی ندارد البته بهتر است دستمالی به همراه خود داشته باشد و اخلاط را در آن بریزد. البته در مورد روزه دار، هر گاه در حین نماز اخلاط سر و سینه به دهانروزه دار وارد شود باید آن را خارج کند و اگر ممکن نبود نماز را بشکند(البته می تواند نیت نماز را به نماز مستحب تغییر داده و نماز را رها کند) و پس از خارج کردن اخلاط، نماز را اعاده نماید.
فرو بردن آب دهان، اگر چه به واسطه خیال کردن ترشی
مسأله ۱۵۷۹ فرو بردن آب دهان، اگر چه به واسطه خیال کردن ترشی و مانند آن در دهان جمع شده باشد، روزه را باطل نمی کند.
این مسأله در رساله آیت اللّه بهجت نیست
فرو بردن اخلاط سر و سینه
مسأله ۱۵۸۰ فرو بردن اخلاط سر و سینه، تا به فضای دهان نرسیده اشکال ندارد، ولی اگر داخل فضای دهان شود، احتیاط واجب آن است که آن را فرو نبرد (۱).
(۱) (اراکی:) نباید آن را فرو برد.
(سیستانی، زنجانی:) احتیاط مستحب آن است که آن را فرو نبرد.
(بهجت:) مسأله جواز فرو بردن اخلاط سر و سینه، در صورتی که در غیر حال روزه امری عادّی باشد و به فضای دهان نرسیده باشد خالی از وجه نیست و اگر به فضای دهان رسید و آن را فرو بُرد، بنا بر احتیاط واجب روزه را باطل می کند.
توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید/ متن اصلی از رساله امام خمینی و مُحشی حضرات آیات: سیستانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی، نوری همدانی، شبیری زنجانی، بهجت،فاضل، اراکی، خویی، گلپایگانی، تبریزی.
۳۳۰. اگر چیزى از اندرون روزهدار به دهان او برگردد، نباید آن را دوباره فرو برد، و اگر عمداً فرو برد قضا و کفاره بر او واجب مىشود.
فرو بردن اخلاط سر و سینه در حال روزه
۸۲. هنگامى که مبتلا به بیمارى زکام بودم، مقدارى از اخلاط سر و سینه در دهانم جمع شده بود که به جاى بیرون انداختن، آن را فرو بردم، آیا روزهام صحیح است یا خیر؟ در بعضى از روزهاى ماه مبارک رمضان در منزل یکى از اقوام بودم که بر اثر زکام و خجالت و حیا مجبور شدم با خاک، تیمّم بدل از غسل واجب بکنم و تا نزدیک ظهر غسل نکردم. این کار براى چند روز تکرار شد، آیا روزهام در آن روزها صحیح است یا خیر؟
ج) فرو بردن اخلاط سر و سینه ضررى به روزه نمىرساند، ولى اگر به فضاى دهان رسیده باشد بنا بر احتیاط واجب باید از فرو بردن آن خوددارى نماید، و اما ترک غسل جنابت قبل از طلوع فجرِ روزى که مىخواهید روزه بگیرید و انجام تیمّم بدل از غسل به جاى آن، اگر بهخاطر عذر شرعى باشد و یا تیمّم در آخر وقت و بهخاطر تنگى آن باشد، موجب بطلان روزه نیست و روزه شما با تیمّم صحیح است. در غیر این صورت، روزه شما در آن روزها باطل است.