ماه ربیع الاول سومین ماه قمری است که در تقویم اسلامی قرار دارد. این ماه با نامهای دیگری همچون ربیع الأوّل، ربیع الأوّل، ربیع الثانی و شعبان نیز شناخته میشود. این ماه از نظر مذهبی و تاریخی بسیار مهم است و به دلایل مختلفی در جوامع اسلامی جشنها و مراسمی برگزار میشود.
در این ماه، روز میلاد پیامبر اکرم (ص) که به عنوان هفته وحدت نیز شناخته میشود، جشن گرفته میشود. همچنین، در برخی کشورهای اسلامی، جشن میلاد حضرت علی (ع) نیز در این ماه برگزار میشود.
علاوه بر این، در این ماه، برخی رویدادهای تاریخی نیز رخ داده است. به عنوان مثال، در سال ۱۲۵۸ هجری شمسی، آیتالله خمینی به عنوان رهبر انقلاب اسلامی ایران، به تاریخ وارد شد. همچنین، در سال ۱۳۰۲ هجری شمسی، محمدعلی شاه قاجار به دستور مسکو، به مبارزه با جنبش مشروطه پایان داد و این اتفاق باعث شد که جنبش مشروطه و حرکتهای مردمی در ایران تضعیف شود.
در کل، ماه ربیع الاول با توجه به اهمیت مذهبی و تاریخیاش، در جوامع اسلامی بسیار مورد توجه قرار دارد و برخی از جشنها و مراسمهای مهم در این ماه برگزار میشود.
نماز روز اول ماه ربیع الاول
نماز مستحبی روز اول ماه ربیع الاول (مفاتیح الجنان)
اعمال هر ماه نو چند چیز است، از جمله؛ در روز اول، دو رکعت نماز کند؛ در رکعت اول بعد از حمد، سی مرتبه توحید (اخلاص) و در رکعت دوم، بعد از حمد، سی مرتبه سوره قدر را بخواند و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
نماز مستحبی روز اول ماه ربیع الاول (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الخامس فیما نذکره من سیاقه عمل الصائم فی نهاره و فیه فصول؛ فصل فیما نذکره من صلاه للسلامه فی الشهر من حوادث الإنسان و صلاه أول یوم من شهر رمضان للحفظ فی السنه کلها من محذور الأزمان
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب پنجم: طریقه عمل روزه دار در روز ماه رمضان؛ فصل چهارم (دو نماز در آغاز سال براى ایمنى از حوادث) نماز اوّل براى سلامتى از حوادث روزگار در طول ماه، و نماز دوّم براى محفوظ ماندن از حوادث روزگار در طول سال است، در اینجا نماز اول را بیان می کنیم:
اعلم أنا قدمنا فی کتاب عمل الشهر صلاه رکعتین فی أول کل شهر یقرأ فی الأولى منهما الحمد مره و قل هو الله أحد ثلاثین مره و فی الثانیه الحمد مره و إنا أنزلناه ثلاثین مره و یتصدق معها بشیء من الصدقات فتکون دافعه لما فی الشهر جمیعه من المحذورات و نحن الآن ذاکرون لها مره أخرى لأن أول السنه أحق بالاستظهار فی دفع المخوفات بالصلوات و الدعوات
در کتاب «عمل الشّهر» دو رکعت براى اوّل هر ماه یادآور شده ایم که نمازگزار در رکعت اوّل آن یک بار سوره حمد و سی بار «قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ» و در رکعت دوّم یک بار سوره حمد و سی بار سوره «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَهِ اَلْقَدْرِ» می خواند و همراه با آن مقدارى صدقه می دهد، تا تمام حوادث و خطرهاى طول ماه را دفع کند و اکنون بار دیگر آن را ذکر می کنیم، زیرا اوّل سال براى احتیاط در دفع بیم ها به واسطه خواندن نماز و دعا سزاوارتر است.
کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ ع إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ یُصَلِّی أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ لِکُلِّ یَوْمٍ مِنْهُ إِلَى آخِرِهِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ[۱] فِی الرَّکْعَهِ الْأُولَى وَ فِی الرَّکْعَهِ الثَّانِیَهِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ[۲] وَ یَتَصَدَّقُ بِمَا یَتَسَهَّلُ فَیَشْتَرِی بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
«وقتى ماه جدیدى فرا می رسید، امام باقر-علیه السّلام-در اولین روز آن دو رکعت نماز می خواند و براى هر روز ماه تا آخر آن، در رکعت اوّل یک «قُلْ هُوَ اَللّٰهُ أَحَدٌ» و در رکعت دوّم یک «إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ فِی لَیْلَهِ اَلْقَدْرِ» قرائت می نمود و هر مقدار که براى او میسّر بود صدقه می پرداخت و با این کار سلامت کلّ آن ماه را خریدارى می نمود.»
[۱]) سوره الاخلاص
[۲]) سوره القدر
نماز مستحبی روز اول ماه ربیع الاول (بلدالامین)
ذکر جمله من النوافل و صلوات الحوائج و الاستخارات؛ ذکر ما یعمل طول الأسبوع؛
تعدادی از نمازهای نافله، حاجت و استخاره را بیان می کنیم؛ اعمالی که در طول هفته انجام می گیرد؛ نماز روز اول ماه ربیع الاول را بیان می کنیم:
وَ عَنِ الْجَوَادِ ع
از حضرت جواد علیه السلام روایت شده است:
إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ فَصَلِّ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ تَقْرَأُ فِی الْأُولَى الْحَمْدَ[۱] مَرَّهً وَ التَّوْحِیدَ[۲] ثَلَاثِینَ مَرَّهً
هنگامی که وارد ماه جدید می شوید در اولین روز این ماه، دو رکعت نماز بخوانید در رکعت اول یک بار حمد و سی بار سوره توحید
وَ فِی الثَّانِیَهِ الْحَمْدَ مَرَّهً وَ الْقَدْرَ[۳] ثَلَاثِینَ مَرَّهً وَ تَصَدَّقْ بِمَا تَیَسَّرَ لِتَشْتَرِیَ بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
و در رکعت دوم یک بار حمد و سی بار سوره قدر و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
نماز مستحبی روز اول ماه ربیع الاول (مصباح المتهجد)
أدعیه و صلوات متفرقه؛ صلاه فی أول کل شهر
دعاها و نمازهای متفرقه را بیان می کنیم؛ نماز مستحبی روز اول ماه ربیع الاول
أَخْبَرَنَا أَبُو الْحُسَیْنِ بْنُ أَبِی جِیدٍ الْقُمِّیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ الْوَلِیدِ الْقُمِّیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى الْأَشْعَرِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَسَّانَ عَنِ الْوَشَّاءِ یَعْنِی الْحَسَنَ بْنَ عَلِیِّ ابْنِ بِنْتِ إِلْیَاسَ الْخَزَّازِ قَالَ
ابو الحسین بن ابی جید قمی به ما خبر داد از محمد ین حسن بن احمد بن ولید قمی از محمد بن حسان عن الوشاء یعنی حسن بن بنت الیاس الخزاز که وی گفت:
کَانَ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیٍّ ع إِذَا دَخَلَ شَهْرٌ جَدِیدٌ یُصَلِّی أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْهُ رَکْعَتَیْنِ یَقْرَأُ فِی أَوَّلِ رَکْعَهٍ الْحَمْدَ مَرَّهً وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ لِکُلِّ یَوْمٍ إِلَى آخِرِهِ وَ فِی الرَّکْعَهِ الْأُخْرَى الْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ مِثْلَ ذَلِکَ وَ یَتَصَدَّقُ بِمَا یَتَسَهَّلُ یَشْتَرِی بِهِ سَلَامَهَ ذَلِکَ الشَّهْرِ کُلِّهِ
ابو جعفر محمد بن علی علیهما السلام (امام جواد علیه السلام) هنگامی که وارد ماه جدید می شدند، در روز اول آن دو رکعت نماز می خواندند. در رکعت اول سوره حمد[۱] و توحید[۲] برای هر روز تا آخر آن (یعنی سوره توحید سی مرتبه) و در رکعت دوم سوره حمد و قدر[۳] مثل همان (سی مرتبه) و بعد از نماز تصدقی کند، چون چنین کند، سلامتی خود را در آن ماه از حق تعالی بخرد.
و به سند معتبر از حضرت امام محمّد تقى منقول است که هرکه در اوّل هرماه دو رکعت نماز بگذارد و در رکعت اوّل بعد از حمد سى مرتبه قل هو اللّه احد و در رکعت دوم بعد از حمد سى مرتبه سورۀ انا انزلناه بخواند و بعد از نماز تصدّقى کند به آنچه میسّر شود، سلامتى آن ماه را خریده است. (بحار الأنوار: ج ۹۴، ص ۳۵۳.)