در اسلام، حیوانات حلال و حیوانات حرام به دو دسته تقسیم میشوند. حیوانات حلال شامل حیواناتی هستند که میتوان آنها را برای خوردن و استفاده از آنها به کار برد. برخی از حیوانات حلال شامل گاو، گوسفند، بز، شتر، مرغ و ماهی هستند.
از سوی دیگر، حیوانات حرام شامل حیواناتی هستند که ممنوع است آنها را خوردن و استفاده از آنها به کار برد. برخی از حیوانات حرام شامل خوک، سگ، گربه، مار، مگس و مورچه هستند.
اسلام به دلیل دلایل مختلفی این تقسیم بندی را ارائه کرده است. برای مثال، حیوانات حلال در اکثر موارد به دلیل اینکه گوشت آنها سالم است و به درستی کشتار شدهاند، قابل خوردن هستند. از سوی دیگر، حیوانات حرام به دلیل دلایل بهداشتی و دینی ممنوع است.
به طور کلی، اسلام به افراد توصیه میکند که از حیوانات حلال استفاده کنند و از حیوانات حرام خودداری کنند. این توصیهها به عنوان یک قانون اخلاقی در جامعه اسلامی رعایت میشود و به عنوان یک راه حل برای حفظ سلامت و بهداشت افراد نیز مطرح شده است.
آیا فضله پرندگان خانگی؛ مانند طوطی، مینا و مرغ عشق پاک است؟
یازده چیز را از نجاسات شمردند که از جمله آنها بول و غایط است.
ولی این که آیا فضلهی پرندگان، نجس است یا خیر؟ پرندگان از این نظر به دو قسم تقسیم می شوند:
۱. پرندگان حلال گوشت.
۲. پرندگان حرام گوشت.
فضله پرندگان حرام گوشت نجس است اما فضله پرندگان حلال گوشت و حیوانات کوچک مثل پشه و مگس که گوشت ندارند پاک است.
البته برخی دیگر از فقها یا فرموده اند: بنا بر احتیاط مستحب، باید از فضله پرندگان حرام گوشت اجتناب کرد، یا به پاک بودن فضله پرندگان حرام گوشت، فتوی داده اند.
در زیر این فتاوا را ملاحظه میکنید:
(آیت الله اراکى:) فضله پرندگان حرام گوشت بنا بر اقوى نجس نمىباشد، اگر چه احتیاط مستحبّ است که از آن اجتناب شود.
(آیات عظام گلپایگانى، صافى، فاضل:) فضله پرندگان حرام گوشت پاک است (گلپایگانى، صافى: ولى خوب است احتیاطاً از آن اجتناب شود خصوصاً در خفّاش و مخصوصاً نسبت به بول آن).
(آیات عظام خوئى، تبریزى، سیستانى:) بول و فضله پرندگان حرام گوشت پاک و بهتر اجتناب از آنها است.
(آیت الله مکارم:) فضله و بول پرندگان حلال گوشت و حرام گوشت نجس نیست ولى احتیاط مستحبّ پرهیز از حرام گوشت است مخصوصاً از بول خفّاش.
(آیت الله خامنهای) آیا فضله پرندگان حرام گوشت؛ مانند کلاغ و زاغ و عقاب و طوطى نجس است؟
جواب: فضله پرندگان حرام گوشت نجس نیست.
(آیت الله هادوی تهرانی:) فضله و مدفوع تمام پرندگان حتی حرام گوشت، پاک است.
مدفوع پرندگان زینتی حرام گوشت که خون جهنده دارند، پاک است یا نجس؟
جواب: پاک است.
آیا فضله پرندگان حرام گوشت؛ مانند کلاغ و زاغ و عقاب و طوطى نجس است؟
سوال: کبوتری را بر اثر عصبانیت به طور غیر عمد کشتم، حکمش چیست؟
در اسلام، از آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی دلیل آنها (مخصوصا نسبت به حیوانات غیر موذی)، نهی شده است و این عمل، از زشت ترین گناهان شمرده شده است.
لذا توصیه می شود به در گاه الهی توبه نموده و از او طلب آمرزش نمایید. اما اینکه آیا کفاره ای نسبت به این عمل بر شما واجب هست یا نه، باید گفت، هر چند در این موضوع کفاره ای بر شما واجب نمی باشد، اما بهتر است بابت کشتن کبوتر مقداری صدقه دهید.
شرح پاسخ:
همانطور که گفتیم در اسلام، از آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی دلیل آنها( مخصوصا نسبت به حیوانات غیر موذی)، نهی شده است حتی در روایتی از امام صادق (علیه السلام)، این عمل، از زشت ترین گناهان شمرده شده است. (شیخ حر عاملی،وسائلالشیعه، ج ۱۲، ص ۵، ح ۱۵۴۹)
حضرت آیه الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) در پاسخ به سۆال مشابهی فرموده اند:
آزار حیواناتی که وجود آنها ضرری برای انسان ندارد، جایز نیست و حتی در حیوانات موذی و مضرّ هرچند کشتن آنها جایز است، حرمت آزار خالی از وجه نیست.
در هر حال، پشیمان شدن از این کردار نشان از پاکی وجدان است. البته باید به درگاه الهی توبه نموده و از او طلب آمرزش کرد.
اما در ارتباط با اینکه آیا کفاره ای نسبت به این عمل، واجب می شود یا نه؟ نظر شما را به حدیثی در این باره جلب می نماییم:
فردی به نام ابا حمزه، کبوتران نوه اش را از روی غضب سر می برد و گویا بعدها از این عمل خویش پشیمان شده و شرح این واقعه را در سفری که به مکه داشته برای امام باقر (علیه السلام) بیان می کند. امام به او می فرمایند:
“اى ابا حمزه، کار زشتی انجام دادی، نمی دانى که چون اهل زمین بچههاى ما را به بازى گیرند، با بال زدن کبوتر، زیان از آنها دفع می شود و نیز اینکه کبوتران در پایان شب، ما را به نماز آگاهى می دهند. از هر کدامشان یک دینار طلا صدقه بده زیرا از روی خشم آنها را کشتى.” (وسائلالشیعه، ج۱۱، ص۵۲۱، ح ۱۵۴۳۱)
البته علما، از جمله مرحوم مجلسی و صاحب وسائل الشیعه، امر به پرداخت صدقه در این حدیث را حمل بر استحباب می نمایند. (بحار الانوار، ج۶۲، ص ۱۵) بنابر این هر چند در این موضوع، کفاره ای واجب نمی باشد، اما بهتر است بابت کشتن کبوتر مقداری صدقه دهید.
در پایان، نظر شما را به دو استفتاء دیگر در همین موضوع جلب می نماییم:
سوال: کشتن حیوانات اهلى مانند گربه، آن هم بطور فجیع که در اطاق حبس شود و با شدت ضربات آن را بکشند و یا پرندهاى مانند کبوتر و کبک اهلى را از روى غضب سر از تنش بکنند موجب صدقه یا مثلا دیه مىشود یا نه؟
جواب: دیه ندارد و لکن این گونه اذیت به حیوانات، ظلم است و مکافات آن عذاب اخروى است. (گلپایگانى، سید محمد رضا موسوى، مجمع المسائل، ج۳، ص ۲۷۸)
سوال: گناهانى از جمله اذیت کردن و یا کشتن حیوانات را چگونه مىتوان جبران کرد؟ آیا با توبه بخشیده خواهد شد یا خیر؟
جواب: چنانچه شخص از گناهى که کرده توبه کند مورد عفو قرار مىگیرد لکن اگر مال دیگرى را تلف کرده باید صاحب مال را راضى کند و حقّ او را اداء کند یا از او حلالیت بگیرد، و اللّه العالم. (تبریزى، جواد، استفتاءات جدید ج۲، ص ۲۲۷)