نماز جمعه یکی از با فضیلت ترین نمازها است. این فریضه واجب در روز جمعه و بعد از اذان ظهر در مکان هایی مشخص در شهرها و استان های مختلف برگزار می شود. نماز جمعه هم جنبه عمومی دارد و هم جنبه فردی. از طرفی نمایشی برای شکوه همبستگی و اتحاد امت اسلامی است و از طرف دیگر، به جا آوردن نماز به بهترین شکل ممکن، یعنی جماعت است.
نماز جمعه غالبا با سخنرانی امامان جمعه آغاز می شود. این افراد در رابطه با مسائل روز جامعه صحبت نموده و علاوه بر ایجاد همبستگی تلاش می کنند تا جامعه اسلامی را نسبت به نیرنگ و حیله دشمن آگاه نموده و از آنها امتی متحد بسازند.
اما ممکن است فردی، بنا به شرایطی نتواند در روز جمعه در محل نماز جمعه حاضر شود. در این شرایط تکلیف چیست؟ این شخص نماز را به چه صورتی به صورت فرادا بخواند؟
با ما همراه باشید تا با نماز جمعه فرادا و نکات اقامه آن آشنا شوید.
نماز جمعه فرادا
بدون شرکت در نماز جمعه ولی همزمان با آن و بلافاصله بعد از اذان میتوان نماز ظهر و عصر را به فرادا خواند.
با سلام و تحیت
نماز جمعه در زمان غیبت، واجب تخییری است؛ یعنی در ظهر جمعه میتوان چهار رکعت نماز ظهر خواند یا دو رکعت نماز جمعه. حضرت امام (س) چنین میفرمایند:
نماز جمعه در این زمانها (یعنى عصر غیبت حضرت صاحب العصر عجل اللَّه تعالى فرجه الشریف) به نحو تخییر بین آن و نماز ظهر واجب است و خواندن نماز جمعه افضل و خواندن نماز ظهر احوط است و احتیاط بیشتر خواندن هر دوى آنها است، بنا بر این کسى که نماز جمعه را بخواند، بنابر اقوى نماز ظهر از او ساقط می شود، لکن احتیاط (مستحب) آن است که بعد از نماز جمعه، نماز ظهر را بخواند. و نماز جمعه- مانند نماز صبح- دو رکعت است. (تحریر الوسیله(ترجمه فارسى)، ج۱ ،ص ۲۶۱ – ۲۶۲ ، م ۱)
کسی که نمی خواهد در نماز جمعه شرکت کند، لازم نیست صبر کند تا نماز جمعه تمام شود ، بلکه میتواند بلا فاصله بعد از اذان، نماز ظهر را بخواند. در این رابطه توجه شما را به دو استفتاء در این زمینه جلب می نماییم:
آیا روز جمعه که بعضیها نمى توانند نماز جمعه بیایند باید نماز ظهر را بعد از نماز جمعه بخوانند یا قبل از آن؟
بسمه تعالى، لازم نیست بعد از نماز جمعه بخوانند. (استفتائات امام خمینی، ج۲، ص ۲۶۶، سؤال ۱۷۰۰)
وظیفه کسى که روز جمعه مى خواهد نماز ظهر بخواند صبر کردن تا گذشتن وقت نماز جمعه است یا نه؟
بسمه تعالى، صبر کردن لازم نیست و نماز جمعه واجب تخییرى است. ( همان،سؤال ۱۷۰۱)
والسلام علیکم و رحمه الله
پرسش: آیا کسی که در نماز جمعه نتوانست شرکت کند و در خانه بود، بهتر است نماز ظهر روز جمعه را حدوداً نیم ساعت بعد از وقت شرعی آن به جا آورد؟
پاسخ اجمالی
نظر مراجع تقلید در اینباره مختلف است؛ عدهای[۱] تأخیر انداختن نماز را لازم نمیدانند. برخی[۲] آنرا بنابر احتیاط، مستحب شمرده و برخی[۳] میگویند، بنابر احتیاط واجب، تا پایان وقت نماز جمعه، نماز ظهر و عصر به صورت جماعت یا فرادا ترک شود. ضمائم:
پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است:[۴] حضرت آیت الله العظمی خامنهای (مد ظله العالی):
در فرض مذکور در ظهر روز جمعه صبر کردن و تأخیر انداختن نماز ظهر لازم نیست. حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):
لازم نیست تأخیر بیندازد. حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
احتیاط آن است که تا پایان وقت نماز جمعه، نماز ظهر و عصر به صورت جماعت یا فرادی ترک شود. حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی (مد ظله العالی):
احتیاط مذکور لازم نیست. حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته):
به احتیاط مستحب، تا پایان وقت نماز جمعه، نماز ظهر و عصر به صورت جماعت یا فرادی ترک شود.
[۱]. آیات عظام خامنهای، صافی گلپایگانی و نوری همدانی.
[۲]. آیت الله هادوی تهرانی.
[۳]. آیت الله مکارم شیرازی.
[۴]. استفتا از دفاتر آیات عظام: خامنهای، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی و نوری همدانی (مد ظلهم العالی)، توسط سایت اسلام کوئست.
فضیلت نماز جمعه
نماز جمعه عبادتى است، مانند نمازهاى دیگر که در ظهر روز جمعه با شرایطى خاصّ انجام میشود. در فضیلت این نماز همین بس که سورهاى در قرآن به این نام آمده و در آنجا به صراحت مؤمنان به حضور در نماز جمعه دعوت شدهاند. در آن آیه آمده است:
«اى کسانى که ایمان آوردهاید، هنگامى که در روز جمعه براى نماز جمعه اذان داده میشود به سوى ذکر خدا بشتابید و داد و ستد را رها کنید، اگر بفهمید این براى شما بهتر است».
مراد از ذکر در آیه، به اتفاق مفسران نماز جمعه است. همچنین در روایت آمده است:
نماز جمعه باعث حرام شدن آتش جهنم بر بدن است، و موجب تخفیف ترس و هراسهای قیامت و کشیده شدن قلم عفو بر جرائم اعمال گذشته خواهد بود.و ثواب شرکت در نماز جمعه براى غیر مستطیع، معادل با حج است.
در روایت دیگر ترک کنندهی آن سخت مورد نکوهش قرار گرفته تا آنجا که میفرماید: کسى که سه هفته آنرا ترک کند منافق است.
در زمان غیبت امام مهدی(عج)، نماز جمعه، واجب تخییرى و برتر از نماز ظهر است. کسى که نماز جمعه را به جا آورده واجب نیست نماز ظهر را هم بخواند، ولى احتیاط مستحب آن است که آنرا نیز به جا آورد.
چگونگی خواندن نماز جمعه
نماز جمعه دارای دو خطبه و دو رکعت نماز است. در خطبهی اوّل حمد الهى واجب است، و به هر لفظى که حمد الهى محسوب شود جایز است، ولى احتیاط مستحب آن است که به لفظ جلالهی «اللَّه» باشد، و احتیاط واجب آن است که امام جمعه پس از آن به ثناى الهى بپردازد و سپس به پیامبر اسلام(ص) درود فرستد. و واجب است مردم را به تقوا سفارش کند و یک سورهی کوچک از قرآن را بخواند.
در خطبهی دوم نیز حمد و ثناى الهى به صورتى که ذکر شد و درود بر پیامبر اسلام واجب است. و احتیاط واجب آن است که در این خطبه نیز امام جمعه به تقوا سفارش کند و سورهای کوچک از قرآن را تلاوت نماید. و احتیاط مستحب و مؤکد آن است که در خطبهی دوم پس از درود بر پیامبر(ص) به ائمهی معصومین(ع) نیز درود بفرستد و براى مؤمنان استغفار کند. و بهتر است از خطبههاى منسوب به امام علی(ع) یا آنچه از ائمه معصومین(ع) وارد شده انتخاب کند.
بعد از تمام شدن خطبه، نماز جمعه خوانده میشود. نماز جمعه مانند نماز صبح دو رکعت است، ولى با نماز صبح چند فرق دارد:
احتیاط آن است که قرائت حمد و سوره در نماز جمعه به جهر، یعنى بلند خوانده شود.
مستحبّ است در رکعت اوّل بعد از سورهی حمد سورهی جمعه و در رکعت دوّم بعد از سورهی حمد سورهی منافقین خوانده شود.
در نماز جمعه دو قنوت مستحبّ است: یکى در رکعت اوّل پیش از رکوع، و دیگری در رکعت دوّم بعد از رکوع، و در هر قنوت دعاهایى که در قنوت نمازها خوانده میشود را میتوان خواند. البته بهتر و افضل در دو قنوت نماز جمعه، بلکه در قنوت نمازهاى دیگر خواندن کلمات فرج است.
از امام صادق(ع) روایت شده است: در قنوت رکعت اوّل نماز جمعه بعد از قرائت میگویى: «لا اله الا اللَّه الحلیم الکریم …».
شرایط نماز جمعه
شرط اوّل آن است که به جماعت باشد و فرادى صحیح نیست.
شرط دوّم عدد است، به این معنا که حداقلّ نمازگزاران که امام هم یکى از آنها است، باید پنج نفر باشند و به کمتر از آن منعقد نمیشود.
آنکه مسافت بین دو نماز جمعه کمتر از یک فرسخ نباشد