زلزله یکی از حوادث طبیعی است که ممکن است در هر لحظه و هر کجا رخ دهد. این حادثه، میتواند به خسارتهای جسمی و مالی برای مردم، خسارتهای زیست محیطی و حتی مرگ و زخمی شدن افراد منجر شود. پس لرزه نیز یک پدیده طبیعی است که پس از زلزله رخ میدهد و ممکن است خسارتهای بیشتری به مردم وارد کند.
زلزله و پس لرزه، دو حادثه بسیار ترسناک هستند که ممکن است باعث تلفات جانی و خسارتهای بزرگ شوند. در این شرایط، مردم باید به دنبال راهکارهای مناسب برای حفظ امنیت خود باشند. این راهکارها شامل اقامت در ساختمانهای امن، پوشیدن لباسهای مناسب و داشتن کیف حمل اوراق مهم و غیره میشود.
همچنین، در صورت وقوع زلزله و پس لرزه، باید به دنبال اطلاعات درست و صحیح از منابع معتبر باشیم و از ارسال شایعات خودداری کنیم. همچنین، در صورت نیاز به کمک، باید به سازمانهای امدادی مراجعه کرده و درخواست کمک کنیم.
در نهایت، باید به توکل بر خداوند و اظهار اعتقاد به قدرت الهی پرداخت و به دنبال رفع خسارتهای حادثه باشیم. همچنین، نماز ایات به عنوان یک راهکار مهم در این شرایط شناخته شده است که نشان دهنده همدردی و تسلیت با مردم در مواقع سخت است. بنابراین، به عنوان یک مسلمان باید این نماز را به عنوان یک وظیفه واجب به خوبی ادا کنیم.
نماز آیات
نماز آیات، از نمازهای واجب است که هنگام رخدادن برخی حوادث طبیعی مانند زلزله، خورشیدگرفتگی(کسوف) و ماهگرفتگی(خسوف) واجب میشود. از دیگر پدیدههایی که سبب واجبشدن این نماز میشود، بادهای سرخ و زرد است، در صورتی که موجب ترس بیشتر مردم شود.
نماز آیات دو رکعت است و هر رکعتِ آن پنج رکوع دارد و به دو شیوه خوانده میشود: در شیوه نخست قبل از هر رکوع، یک حمد و یک سوره کامل خوانده میشود. در شیوه دوم یک سوره به پنج قسمت تقسیم میشود و قبل از هر رکوع یک قسمت از آن خوانده میشود. در این صورت، در هر رکعت، فقط قبل از رکوع اول، سوره حمد خوانده میشود و قبل از رکوعهای دیگر، فقط یک قسمت از پنج قسمت سوره دیگر.
اگر نماز آیات، به سببی غیر از خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی باشد، هر زمان که به جا آورده شود، به نیت ادا است؛ اما نماز آیات خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی باید در زمان گرفتگی خورشید و ماه خوانده شود و اگر خوانده نشود، باید قضایش به جا آورده شود.
تعریف و نامگذاری
نماز آیات، نمازی است که به هنگام رخ دادن حوادث طبیعیای مانند خورشیدگرفتگی، ماهگرفتگی، زمینلرزه و نیز هر پدیده طبیعیای که موجب ترس بیشتر مردم شود مانند بادهای زرد و سرخ واجب میشود. آیات جمع «آیه» یا «آیت» به معنای علامت و نشانه است و در روایتی خورشیدگرفتگی و ماهگرفتگی از نشانههای خدا دانسته شده است.
در روایات از نماز آیات با این عنوان، یعنی صلاهالآیات یاد نشده است؛ بلکه با عنوان «صلاهالکسوف» از آن نام برده شده است؛ اما در کتابهای فقهی هر دو عنوان برای آن به کار رفته است. گفتهاند علت نامگذاری این نماز به نماز آیات، احتمالاً این است که انسان این پدیدهها را نشانه قدرت خدا و مالکیت او بر همه چیز بداند.پیامبر(ص) نیز روز مرگ فرزندش ابراهیم هنگامی که خورشید گرفت، خورشید و ماه را دو نشانه خداوند که سر به فرمان او دارند، معرفی کرد و فرمود هر موقع یکی از آن دو گرفت، نماز آیات بخوانید.
حکم نماز آیات در هنگام پس لرزه چیست؟
در پی وقوع زلزله چهارشنبه گذشته در بخشهایی از استان خراسان رضوی و ادامه یافتن پسلرزههای آن در روزهای بعد، سوالهایی در ذهن برخی از مردم درباره احکام نماز آیات در چنین شرایطی مطرح شد که در همین زمینه، تلاش کردیم با طرح سوالاتی نسبتاً کاربردی و در عین حال عام، فتاوای ۵ مرجع تقلید را در این زمینه جویا شویم. از همین رو، سوالات ششگانه خود را در تماس با دفاتر حضرات آیات خامنهای، سیستانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی در مشهد و نیز دفتر حضرت آیتا… صافی گلپایگانی در قم، مطرح کردیم و آنچه در پی میآید، در وهله اول، سوالات ما و سپس پاسخهای دفاتر مراجع عظام تقلید به این سوالات به ترتیب شماره است.
۱- اگر در یک روز چند بار زلزله اتفاق بیفتد، چند نماز آیات بر مکلف واجب میشود؟
۲- در صورت وقوع آنچه اصطلاحاً «پسلرزه» نامیده میشود، آیا اقامه نماز آیات واجب است؟
۳- در صورتی که بر مکلف، به دلیل وقوع چند زلزله، بیش از یک نماز آیات واجب شده باشد، آیا میتواند همه نمازها را با یک نیت اقامه کند؟
۴- آیا بر افرادی که از زلزله نترسیده یا هنگام وقوع زلزله در خواب بودهاند، نماز آیات واجب میشود؟
۵- آیا به جا آوردن قضای نماز آیات برای مردی که در زمان حیاتش آن را به جا نیاورده، بر پسر بزرگ تر واجب است؟
۶- حکم بانوانی که هنگام وقوع زلزله، عذر شرعی دارند برای اقامه نماز آیات چیست؟
دفتر حضرت آیتا…العظمی خامنهای
۱- به تعداد زلزلههایی که با فاصله واقع شده باشد، نماز آیات واجب میشود.
۲- اگر «پسلرزه» با زلزله فاصله زمانی داشته باشد، نماز آیات واجب میشود.
۳- برای هر نماز، نیت جداگانه لازم است.
۴- در واجب شدن نماز آیات برای زلزله، ترس شرط نیست و لازم نیست مردم ترسیده باشند. به محض وقوع و احساس زلزله نماز آیات واجب میشود. کسانی که هنگام زلزله خواب بودهاند و پس از بیداری، از وقوع زلزله آگاه شدهاند هم، باید نماز آیات بخوانند.
۵- واجب است.
۶- واجب نیست.
دفتر حضرت آیتا…العظمی سیستانی
۱- برای هر بار وقوع زلزله، یک نماز آیات واجب میشود. مگر آنکه فاصله بین دو زلزله آنقدر کم باشد که نتوان نماز آیات اقامه کرد.
۲- فرقی نمیکند؛ هربار که فرد احساس کرد زمینلرزه رخ داده است، نماز آیات واجب میشود.
۳- برای هر نماز، نیت جداگانه لازم است.
۴- در واجب شدن نماز آیات به دلیل زلزله، ترسیدن شرط نیست و هر بار که زلزله رخ داد، نماز آیات واجب میشود. افرادی که هنگام وقوع زلزله خواب هستند و بعد از گذشتن وقت نماز آیات بیدار میشوند، اقامه نماز مستحب است. لازم است یادآوری شود که نماز آیات، واجب فوری است، یعنی فرد مکلف باید بلافاصله پس از وقوع زلزله، نماز آیات را به جا بیاورد.
۵- با توجه به فرض سوال، به جا آوردن نماز آیات بر پسر بزرگتر واجب نیست.
۶- واجب نیست.
دفتر حضرت آیتا…العظمی صافی گلپایگانی
۱- اگر زلزلهها متصل به هم باشد، یک نماز کافی است؛ در غیر این صورت به تعداد زلزلهها، نماز آیات واجب میشود.
۲- اگر متصل به زلزله باشد، نماز آیات واجب نیست، اما اگر منفصل و بین این دو، فاصله زمانی باشد، نماز آیات جداگانه واجب میشود.
۳- برای هر نماز، نیت جداگانه لازم است.
۴- به جا آوردن نماز آیات در زلزلههای محسوس واجب است و ترسیدن یا نترسیدن ملاک عمل نیست. در صورتی که مکلف در زمان وقوع زلزله خواب باشد، باید پس از بیداری نماز آیات را به جا آورد.
۵- بله؛ بر پسر بزرگ تر واجب است.
۶- واجب نیست.
دفتر حضرت آیتا…العظمی مکارم شیرازی
۱- زلزلهای که محسوس نیست، نماز آیات ندارد، اما در مواردی که وقوع زلزله توسط اکثر مردم احساس میشود، اقامه نماز آیات واجب است و باید برای هر زلزلهای که روی میدهد، یک نماز آیات اقامه شود.
۲- پس لرزههایی که برای اکثریت مردم محسوس بودهاند، نماز آیات دارد.
۳- برای هر نماز یک نیت لازم است.
۴- در نماز آیات به دلیل وقوع زلزله، ترسیدن شرط نیست. در صورتی که مکلف هنگام وقوع زلزله خواب باشد، باید پس از بیداری نماز آیات را به جا آورد.
۵- بله؛ باید به جا بیاورد.
۶- بر این افراد نماز آیات واجب نیست.
دفتر حضرت آیتا…العظمی نوری همدانی
۱- اگر هرکدام، مستقلاً، یک زلزله بود، یعنی پیوستگی نداشت، برای هرکدام باید یک نماز آیات خوانده شود.
۲- پسلرزههایی که مستقلاً زلزله محسوب نشود، نماز ندارد، در غیر این صورت، اقامه نماز آیات واجب است.
۳- برای هر نماز، نیت جداگانه لازم است.
۴- ترس شرط نیست و باید نماز را به جا آورد. بعد از بیدار شدن از خواب، باید نماز را اقامه کرد.
۵- بر پسر بزرگتر واجب میشود.
۶- واجب نیست.