بر طبق قوانین شرع و حکم قانون، پدر به عنوان سرپرست خانوار موظف به پرداخت نفقه اولاد و فرزندان خود است. بر طبق این ماده قانونی، پدر تا زمانی خاص وظیفه دارد هم در صورت زندگی مشترک و هم در صورت طلاق، نفقه فرزندان خود را پرداخت نماید. این نفقه شامل هزینه های مسکن، خوراک و پوشاک و نیازهای درمانی است. این نفقه در مورد دختر و پسر متفاوت است و تا زمانی ادامه پیدا می کند که فرزند پسر بتواند یک کسب و کار برای خود بیابد و یا راه بیاندازد و از این طریق امرار معاش نماید. در مورد فرزند دختر هم، تا زمانی که دختر مجرد است و در منزل پدر سکونت دارد، نفقه او بر عهده پدر است. بنابراین اینکه نفقه تا چه سنی پرداخت شود در شرایط گوناگون و خانواده های مختلف، متفات است. امروز می خواهیم در ارتباط با چند و چون نفقه فرزندان یا همان خرج اولاد صحبت کنیم و از جنبه های مختلف به بررسی این موضوع بپردازیم. با ما همراه باشید.
فرزندان تا چه سنی مشمول دریافت نفقه میشوند؟
از دید قانون شخصی مستحق دریافت نفقه خواهد بود که با اشتغال به شغلی نتواند وسایل امرار معاش خود را تامین نماید. بر طبق قانون، فرزندان پسر پس از سن ۱۸ سالگی و به اتمام رساندن دوره سربازی میتوانند به دنبال کار باشند و در صورت توانایی آنان برای اشتغال، نفقه قطع خواهد شد. اما در مورد فرزندان دختر مسئله کمیمتفاوت است. در صورتی که فرزندان دختر به کاری مشغول نباشند پرداخت نفقه آنان تا هرسنی که ازدواج کنند، ادامه خواهد داشت.
آیا هزینه تحصیل هم جزء نفقه میباشد؟
مادامیکه تحصیل، یک امر ضروری تلقی میشود سرپرست موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. اما در صورتی که فرزند قصد تحصیل در دانشگاه را داشته باشد، اجباری بر سرپرست برای پرداخت هزینه تحصیل در دانشگاه وارد نخواهد بود.
نحوه مطالبه نفقه
با تکیه بر ماده ۶ قانون حمایت خانواده، کسی که از فرزند نگهداری میکند، میتواند برای اخذ نفقه فرزند از پدر شکایت کند. برای اقامه دعوی لازم است تا دختر کمتر از ۹ سال و پسر کمتر از ۱۵ سال سن داشته باشد.
در صورتی که فرزند از دادگاه حکم رشد گرفته باشد، میتواند تا پایان سن ۱۸ سالگی از پدر و یاهرشخص دیگری که موظف به پرداخت نفقه است، شکایت کند. اما در صورتی که فرزند حکم رشد نداشته باشد، تا پایان سن ۱۸ سالگی نمیتواند هیچ گونه اقدام مستقلی در این زمینه داشته باشد. پسران تا ۱۸ سالگی و درست تا زمانی که در خانه پدری خود تحصیل میکنند، میتوانند حتی در صورت عدم طلاق والدین برای دریافت نفقه قانونی خود اقدام نمایند.
نفقه فرزند مشترک در طلاق توافقی
با توجه به ماده ۲۹ قانون حمایت از خانواده، در صورت طلاق زوجین وضعیت حضانت و پرداخت نفقه فرزند مشخص خواهد شد. در طلاق توافقی تمامیمسائل با توافق زوجین حل میشود. یکی از این مسائل حضانت فرزند و پرداخت نفقه وی میباشد. بدینترتیب پرداخت نفقه فرزند مشترک بر عهده پدر یا مادر خواهد بود که البته مبلغ نفقه نیز باید تعیین شود. در صورت بروز هرگونه مشکل و یا اختلاف در تعیین مبلغ قابل پرداخت برای نفقه فرزند، والدین میتوانند از دادگاه رسیدگی کننده به طلاقهای توافقی بخواهند تا مسئله به وجود آمده را بررسی و سپس نفقه درخور و مناسب را تعیین کنند.
آیا پدر پس از تامین مسکن برای فرزند بازهم موظف به پرداخت نفقه خواهد بود؟
همان طور که میدانید یکی از وظایف اصلی والدین نگهداری همه جانبه از فرزندان است و این مسئله از دید قانون نیز تکلیف والدین تلقی میشود. قطعا بخش عظیمیاز نگهداری از فرزندان به خرج کردن و متحمل شدن هزینههای گوناگون برای آنهاست.
شاید برای برخی این سوال به وجود آمده باشد که در صورت طلاق زوجین و فراهم کردن منزل برای مادر و فرزند از سوی پدر، پدر باز هم موظف به پرداخت نفقه خواهد بود؟
همان طور که پیش از این گفته شد، نفقه تنها مقوله مسکن را در برنمیگیرد. خوراک، پوشاک، وسایل منزل، درمان، تحصیل و… نیز از موارد مهم در پرداخت نفقه به حساب میآیند. عموما پرداخت نفقه از تکالیف قانونی پدر محسوب میشود و مادر هیچ گونه وظیفه ای در این زمینه ندارد، مگر در شرایط خاص. و مقوله حضانت فرزندان مبحثی کاملا متفاوت و جدا از مقوله سرپرستی میباشد.
آیا اشتغال مادر مانع از پرداخت نفقه فرزند از سوی پدر میشود؟
برخی بر این باورند اگر مادر حضانت فرزند را برعهده داشته باشد و خود نیز شاغل باشد، قادر به دریافت نفقه فرزندش نخواهد بود. در صورتی که این باور کاملا اشتباه است. مادران شاغل نیز میتوانند برای اخذ نفقه فرزند اقامه دعوی نمایند. لازم است بدانید که وضعیت رفاهی مادر تاثیر مستقیمیبر تعیین نفقه فرزند خواهد داشت. زیرا وضعیت زندگی مادر به طور ناخودآگاه بر وضعیت زندگی فرزند تاثیرگذار خواهد بود. به عنوان مثال مادری که در دوران نوجوانی از وضعیت رفاهی بالایی برخوردار است و یا در زمان اقامه دعوی در منطقه ای گران قیمت اقامت داشته باشد، برای فرزندش نفقه بیشتری در نظر گرفته میشود. برعکس این قضیه نیز وجود دارد. مادرانی که در روستا زندگی میکنند، نفقه فرزندی کمتری از سوی پدر دریافت خواهند کرد.
نفقه فرزندان نامشروع
نفقه فرزندانی که نا مشروع یعنی خارج از عقد ازدواج موقت یا رسمی به دنیا آمدهاند یکی از مسائل چالش برانگیز است. پرداخت نفقه از سوی پدر به فرزندی که از راه نامشروع به دنیا آمده نیز ضروری است. براین اساس اگر چنانچه فرزندی دارای شناسنامه بوده و پدر وی مشخص باشد، پدر موظف است نفقه وی را بدهد.
نفقه فرزند دختر چیست و میزان آن
فرزند با هر جنسیتی مستحق دریافت نفقه از پدر خواهد بود .
مرد زمانی که خانواده تشکیل می دهد شرعاً، عرفا و قانونا مسئول تأمین نیازهای مالی اعضای خانواده می شود و از مهمترین اشخاصی که پدر بعد از پرداخت نفقه همسر مسئول نفقه آن ها است ، فرزندان خانواده هستند چه دختر باشند و یا پسر دیگر تفاوتی در این مورد نیست .
پرداخت نفقه فرزند که به طور عمده شامل مسکن، لباس، خوراک و نیازهای درمانی است ، به عهده پدر است که در صورت خودداری از پرداخت (با وجود داشتن تمکن مالی) طبق ماده ۶۴۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی، این خود داری از پرداخت نفقه جرم بوده و در صورت شکایت فرزند یا فرزندان ، دادگاه پدر را به حبس از ۳ ماه و یک روز تا ۵ ماه محکوم میکند .
برای نفقه پرداختی از جانب پدر به دختر یا پسر نرخ و قیمت مشخصی تعریف نشده است با توجه به توانایی و تمکن مالی پدر ، او ملزم است نیازهای متعارف و ضروری فرزندان را بر طرف کند . در مورد این که نفقه فرزند دختر شامل چه چیز هایی می شود نمی توان لیست مشخصی ارائه داد اما آن چه واضح و مشخص است این است که خوراک ، پوشاک ، مسکن ، تحصیل و درمان فزندان با پدر است .
حال این که آیا پدر دختر ملزم است جهیزیه او را هم تحت عنوان نفقه بدهد یا خیر ؟ بایستی گفت خیر قانونا چنین الزامی برای پدر وجود ندارد اما در عرف ایران در بعضی شهر ها پدر دختر، جهیزیه او را می دهد اما باز هم نمی توان این امر را زیر مجموعه ای از نفقه عنوان کرد تا اگر پدر جهیزیه نداد دختر بتواند از او شکایت کند.
نفقه فرزند دختر بر عهده کیست و تا چه زمانی باشد
بر اساس ماده ۱۱۹۰ قانون مدنی ، نفقه اولاد به عهده پدر است چه این که پدر حضانت را به عهده داشته باشد یا اینکه حضانت بر عهده مادر یا شخص دیگری باشد . همچنین گفتیم نفقه فرزند از جمله دختر بر عهده پدر است اما ملاک پرداخت نفقه به دختر فقط تا رسیدن به سن رشد نیست یا سن بلوغ نیست .
طبق ماده ۱۱۹۷ قانون مدنی، اگر فرزند چه دختر یا پسر منبع مالی مثل کار و درآمد نداشت و نتوانست معیشت خود را فراهم کند پدر و نیز دیگر اشخاص یاد شده که در صورت عجز پدر از پرداخت نفقه یا فوت شدن پدر به جای او نفقه را به فرزندان می پردازند (در صورت داشتن توانایی مالی) ملزم به تأمین مخارج فرزند هستند .
در شرع و مطابق قانون ایران سن معینى براى نفقه فرزندان در نظر گرفته نشده و عرفاً مادام که اولاد داراى شغل و درآمد مشخص نباشند ، پدر نسبت به پرداخت نفقه فرزندان مسئولیت دارد . پس اگر دختر کارمند نباشد و نیاز مالی داشته باشد تامین نفقه او تا زمانی که ازدواج نکرده است با پدر می باشد اما اگر دختر ازدواج کند بعد از ازدواج او و حتی بعد از طلاق دختر تامین نفقه با پدر نمی باشد .
اگر پدر و مادر از هم جدا شده باشند یا پدر نفقه فرزند دختر را پرداخت نکرده باشد و به همین دلیل دختر یا مادر به نیابت از دختر برای پرداخت و تعیین نفقه دادخواستی تنظیم کند و به دادگاه و یا شورای حل اختلاف ارجاع بدهد ، کارشناس نفقه ، مبلغ نفقه فرزند را مطابق با سال درخواست تعیین نفقه و بر اساس توانایی مالی پدر و یا شخص پرداخت کننده ، نیاز فرزند ، جایگاه اجتماعی ، سن فرزند ، عرف اجتماعی و … معین میکند .
به طور کلی تعیین میزان نفقه مقدار مشخصی ندارد و هر سال با سال قبل ممکن است متفاوت باشد زیرا بر اساس تورم و رشد قیمت ها میزان نفقه ای را هم که کارشناس تعیین می کند متغییر خواهد بود .