این عبارت را از سالهای ائلی که وارد دبستان شده ایم شنیده ایم و هرچه بزرگتر شدیم و بیشتر به نقش معلم در زندگی و سرنوشت انسان ها پی بردیم، به عمق این جمله هم واقف تر شدیم. معلم انسانی برجسته و والاست که با روح و جسم خود، روح و روان دانش آموزان را تغدیه می کند. معلم علاوه بر تدریس کتب دانشگاهی و مدرسه ای، به مشتاقان درس زندگی و زنده بودن می دهد. مسلما همه ما معلمانی را در خاطرمان داریم که بیشترین تاثیر را در سبک زندگی ما داشته اند و چه بزرگوارند معلمانی که با عشق به خدا، روح دانش آموزان را به سمت درگاه خداوند هدایت می کند و سبک زندگی درست را به انها نشان می دهند.
دوازدهم اردیبهشت ماه، مصادف با سالروز شهادت شهید بزرگوار، آیت الله مطهری به نام روز معلم نامگذاری شده است. شهید مطهری از استاتید برجسته ای بودند که در راه تعلیم دانش آموزان و دانشجویان خود از هیچ کوششی فروگذار نمی کردند. از شهید مطهری آثار و مکتوبات بیشماری به جای مانده است که هر یک در نوع خود بینظیرند.
زندگینامه شهید مطهری
استاد شهید آیت الله مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ هجری شمسی مطابق با ۱۲ جمادى الاول ۱۳۳۸ هجرى قمرى(۱۹۲۰ میلادی) در فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری شهر مقدس مشهد در یک خانواده اصیل روحانی چشم به جهان گشود. شهید مطهری از دوران کودکی تزکیه و پرورشهای معنوی را ازپدرش آموخت. پدر ایشان انسانی فاضل، پرهیزگار و از شخصیت های مورد تکریم اقشار گوناگون جامعه بود. بر اساس فرمایشات مقام معظم رهبری حضرت آیت اللّه العظمی خامنهای، «پدر ایشان جزو روحانیونی بود که از جنبه های معنوی و زهد و تقوا یک فرد ممتاز بود. مرحوم مطهری عمیقاً به پدرشان ارادت میورزید و احترام پدرش را در حدّ زیاد و کم نظیر نگه میداشت، بارها میگفت: انس به عبادت، ذکر و اخلاق اسلامی را از پدرم یاد گرفتم.»
تحصیل در قم
بیش از دوازده بهار از عمرش نگذشته بود که شور و شوق درونی وی را به سوی حوزه علمیه مشهد کشانید و پس از چهار سال تحصیل در این حوزه، علی رغم مبارزه شدید رضاخان با روحانیت و علیرغم مخالفت دوستان و نزدیکان، برای تکمیل تحصیلات خود عازم حوزه علمیه قم میشود.
شهید مطهری در حجره ای از مدرسه فیضیه قم سکونت گزید و زندگی ساده و عاری از تکلّف اما سرشار از عزّت و قناعت را پیش گرفت. در دوره اقامت پانزده ساله خود در قم از محضر اساتید بزرگی همچون مرحوم آیت الله العظمی بروجردی، حضرت امام خمینی(ره) و مرحوم علامه سید محمد حسین طباطبائی بهره مند شد.
استاد مرتضی مطهری در مدت اقامت خود در قم علاوه بر تحصیل علم، در امور اجتماعی و سیاسی نیز مشارکت داشته و از جمله با فدائیان اسلام در ارتباط بوده است. در سال ۱۳۳۱ ه.ش (۱۹۵۲ م)در حالی که از مدرسین معروف و از امیدهای آینده حوزه به شمار می رود به تهران مهاجرت می کند.
تدریس در تهران
در تهران به تدریس در مدرسه مروی، تألیف و ایراد سخنرانی های علمی می پردازد. در سال ۱۳۳۴ (۱۹۵۵ م) نخستین جلسه تفسیر انجمن اسلامی دانشجویان توسط استاد مطهری تشکیل می گردد. در همان سال تدریس خود در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران را آغاز می کند. و در طول سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ (۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱ م)سخنران منحصر به فرد این انجمن می باشد که بحث های مهمی از ایشان به یادگار مانده است.
فعالیت های سیاسی
شهید مطهری همواره در کنار امام خمینی به فعالیت های سیاسی می پرداخت. به طوری که میتوان سازماندهی قیام پانزده خرداد در تهران و هماهنگی آن با رهبری امام را مرهون تلاشهای او و یارانش دانست. پس از تشکیل هیئتهای مؤتلفه اسلامی، استاد مطهری از سوی امام خمینی همراه چند تن دیگر از شخصیتهای روحانی عهده دار رهبری این هیئتها میگردد.
استاد مطهری حمایت زیادی از مردم مظلوم فلسطین و مبارزه با صهیونیسم در ایران نمود و در همین راست به همراه مرحوم علامه طباطبایی و سید ابوالفضل زنجانی، حسابی را جهت جمع آوری اعانه برای مردم فلسطین افتتاح کردند. در سال ۱۳۴۸ (۱۹۶۹م) استاد مطهری سخنرانی تندی علیه رژیم صهیونیستی نمود که منجر به دستگیری او گردید.
مطهری یکی از پرکارترین نویسندگان و عالمان مسئول دین در دوران معاصر است. علامه مطهری از جمله محققان و متفکران اسلامی است که با تمام توان و با جدیت و پشتکار به دفاع از مبانی اسلام پرداخت و با درک دقیق شرایط و شناخت نیازهای زمان و آگاهی از شبهات، ابهامات و سؤالات نسل جوان، اقدام به پاسخگویی نمود. ایشان می گوید: «این بنده از حدود بیست سال پیش که قلم به دست گرفته مقاله یا کتاب نوشته ام، تنها چیزی که در همه نوشته هایم آن را هدف قرار داده ام، حل مشکلات و پاسخگویی به سؤالاتی است که در زمینه مسائل اسلامی در عصر ما مطرح است. نوشته های این بنده برخی فلسفی، برخی اجتماعی، برخی اخلاقی، برخی فقهی، برخی تاریخی است. با این حال موضوعات این نوشته ها کاملاً با یکدیگر متفاوت است. هدف کلی از همه اینها یک چیز بوده و بس: «دین مقدّس اسلام یک دین ناشناخته است. حقایق این دین تدریجاً درنظر مردم، واژگونه شده است، و علت اساسی گریز گروهی از مردم تعلیمات غلطی است که به این نام داده می شود… بدین سبب این بنده وظیفه خود دیده است که در حدود توانایی در این میدان انجام وظیفه نماید.»
استاد هدف فوق را سرلوحه تألیفات و آثار خویش قرار داد و بدین منظور در هر زمینه ای که احساس نیاز کرد که باید دست به قلم برد، وارد شد و کتابی را به نگارش درآورد. تنوع آثار آن متفکر بزرگ در فقه، اصول، فلسفه، کلام، تایخ، قرآن، حقوق، اخلاق، و امور اجتماعی و سایر رشته ها که همگی از اتقان، انسجام، استحکام و جاذبیت برخوردار است، نشانه عمق و گستره دریای دانش و عظمت و والایی اندیشه و تفکر ایشان است.
نظر امام خمینی در رابطه با شهید مطهری
همین افتخار او را بس است که شخصیتی همچون امام خمینی که اسلام شناسی متفکر و عالم و مجتهدی بزرگ است، تمامی آثار او را مفید، خوب و انسان ساز بداند. حضرت امام خمینی (ره) درباره نوشته ها و آثار معلم شهید فرموده اند: «آثاری که از او هست، بی استثنا همه آثارش خوب است و من کس دیگری را سراغ ندارم که بتوانم بگویم بی استثنا آثارش خوب است. ایشان بی استثنا آثارش خوب است، انسان ساز است».
جلوه های معلمی شهید مطهری(ره)
استاد در آغاز درس، مقدمات را به خوبی توضیح می داد و مشخص می کرد که مطلب بر چه مقدماتی مبتنی است، و این خصوصیت باعث می شد که هنگام تدریس، اشتباهاتی در ذهن شنونده پیش نیاید… استاد مطهری می کوشیدند چیزهایی را که موجب درهم آمیختگی فکری و اشتباه در مطلب می شود، نخست توضیح دهند، تا هنگام درس، استدلال به درستی جایگیر شود.
مرحوم مطهری رحمه الله در تدریس نیز همچون سایر جنبه های زندگی اش بسیار منظم و مقیّد به برنامه بود، در طول کلاس حتی المقدور از مطلب اصلی دور نمی شد، و اگر احیانا مطلبی را بر سبیل استطراد بر زبان می آورد، آن را به گونه ای انتخاب می کرد که با موضوع مورد بحث قرابت داشته باشد و در هر حال رشته اصلی بحث را رها نمی کرد و از ابتدا تا به انتها آن را به خوبی دنبال می کرد.
مهارت های تدریس و معلمی
معلم شهید معتقد بودند: به شاگردان مسئولیت دهید؛ هر قدر شاگردان در قبال رفتار خود احساس مسئولیت کنند به همان میزان به معلم کمک می نمایند تاکلاس را بهتر مدیریت نماید. لذا معلمان باید سعی نمایند با دانش آموزانی که زیر بار قبول مسئولیت نمی روند و معمولًا برای معلم در کلاس مشکل ایجاد می نمایند کار کنند و آنها را در قبول مسئولیت یاری نمایند. واگذاری مسئولیت شکل های متعددی می تواند داشته باشد. همچون: نماینده کلاس شدن، سرگروه شدن، مأمور جمع آوری دفاتر و کارهای عملی شاگردان شدن، مسئول حضور و غیاب بودن و.. .
به هنگام برخورد با موقعیت های ناهنجار رفتاری از ناحیه شاگردان، خونسرد باشید؛ وقتی شاگردان رفتار ناشایست انجام می دهند، برخی از معلمان خونسردی خود را از دست می دهند و واکنش متناسب با شرایط خود بروز نمی دهند. در نتیجه موقعیت را بدتر از آنچه که هست می نمایند.
توصیه رعایت خونسردی به چند دلیل است. اولًا اگر شاگردان بدانند معلمی به موضوعی حساسیت دارد آن مورد را به عنوان نقطه ضعف از او گرفته و هرگاه قصد آزار و اذیت معلم را داشته باشند از آن استفاده می کنند. این امر در مقطع بالاتر تحصیلی به مراتب بیشتر به چشم می خورد. ثانیاً حفظ خونسردی به معلم این امکان را می دهد که تأمل و تفکر بیشتری در مورد نوع رفتار شاگردان داشته باشد و در جهت شناسایی علت اصلی رفتار باشد و متعاقب آن واکنش مناسب از خود بروز دهد. به طوری که دانش آموز متخلف را متوجه خطای خویش نماید. ثالثاً نوع رفتار معلم برای شاگردان الگوست. بنابراین معلم باید از داد زدن، تهدید کردن و تعابیر نیشدار خودداری نماید.