در میان غسل های واجب، مهم ترین آنها غسل جنابت است. اصل غسل جنابت به تنهایی واجب نیست؛ بلکه برای انجام برخی کارها (مانند نماز، روزه، مسّ قرآن و …) به دستور شرع واجب شده است و انجام دادن این گونه اعمال بدون غسل، گناه است؛ بلکه در برخی موارد عمل باطل خواهد بود.غسل در لغت به معنای شستن چیزی برای از بین بردن چرک آن است و در اصطلاح فقه عبارت است از :شستن تمام بدن، به قصد قربت و اطاعت از فرمان الهی.
غسل دو نوع است :غسل واجب و غسل مستحبی. غسل های واجب عبارتند از :غسل جنابت، حیض، نفاس، استحاضه، مسّ میت، غسل میت و غسلی که به واسطه نذر و قسم و مانند آن واجب می شود. تعداد غسل های مستحبی هم فراوان است که در کتاب های مفصل از آنها نام برده شده است.
کیفیت غسل
مراحل اصلی غسل عبارت است از:
۱- نیت؛ برای نیت کردن هم لازم نیست به زبان چیزی بگویید؛ بلکه همین قدر که قلباً میدانید برای چه کاری به حمام آمدهاید و نیت شما انجام چه غسلی است، کفایت میکند و همچنین لازم نیست که برای شستن هر قسمتی از بدن نیت را تجدید کنید.
۲- بعد از نیت سر و گردن را به قصد غسل بشویید،
۳- بعد تمام طرف راست بدن تا کف پا و سپس تمام طرف چپ را بشویید و برای آن که اطمینان پیدا کنید که تمام طرف راست شسته شده است کمی از نیمه چپ را به همراه طرف راست و کمی از نیمه راست را به همراه نیمه چپ بدن بشویید.
تیمم به جای غسل ؟
تشخیص جنابت
همه مراجع (به جز آیات عظام بهجت، صافی و مکارم):
خروج منی در مرد دارای سه نشانه است:۱. همراه با شهوت باشد. ۲. با جستن بیرون آید. ۳. بدن سست شود. اگر هیچ یک از نشانههای سه گانه و یا یکی از آنها را نداشت، حکم به منی نمیشود؛ مگر آنکه از راه دیگری یقین کند که منی است.
توضیحالمسائل مراجع، م ۳۴۶؛ آیتالله وحید، توضیحالمسائل، م ۳۵۲؛ آیتالله نوری، توضیحالمسائل، م ۳۴۷؛ آیتالله خامنهای، اجوبه الاستفتاءات، س ۱۸۰.
آیات عظام بهجت و مکارم:خروج منی در مرد دارای دو نشانه است:۱. همراه با شهوت باشد. ۲. با جستن بیرون آید. اگر هیچ یک از دو نشانه یا یکی از آن دو را نداشت، حکم به منی نمیشود؛ مگر آنکه از راه دیگری یقین کند که منی است.
آیتالله بهجت، توضیحالمسائل مراجع، م ۳۴۶ و آیتالله مکارم، تعلیقات علی العروه، غسل الجنابه.
آیتالله صافی:اگر با شهوت و جستن بیرون آید و یا با جستن بیرون آید و بدن سست شود، آن رطوبت حکم منی را دارد و اگر هیچ یک از این دو نشانه را نداشت، حکم به منی نمیشود؛ مگر آنکه از راه دیگری اطمینان پیدا کند که منی است.V}توضیح المسائل، م ۱۳۵۲
.
فرد چه زمانی جنب می شود؟
از نظر فقها جنابت از دو راه حاصل می شود:
نزدیکی و آمیزش جنسی و دخول، اگرچه منی بیرون نیاید.
بیرون آمدن منی، (حتی بدون دخول) چه در خواب باشد یا بیداری، کم باشد یا زیاد، با شهوت باشد یا بی شهوت، با اختیار باشد یا بی اختیار.
نکته:طبق نظر اکثر فقها رطوبتی که از زنها خارج می شود، اگر همراه با شهوت (در حد ارگاسم و اوج لذت جنسی) باشد درحکم منی است و باید غسل جنابت کند. بنابراین واجب است بعد از هر مقاربت و نزدیکی زن و مرد غسل جنابت انجام دهند چه از آنها منی خارج شود یا نشود.
آیا غسل جنابت واجب است؟
غسل جنابت به خودی خود واجب نیست اما برای انجام کارهایی که شرط آنها داشتن طهارت است، مانند:نماز، داخل شدن مسجد، دست زدن به خط قرآن و… غسل جنابت واجب می شود.
غسل جنابت در زنان
ملاک های فقها در باره غسل جنابت زنان متفاوت است.
آیت الله سیستانی معتقدند:«اگر آبی خارج شود به شهوت و بدن سست شود، جنابت حاصل شده و این آب نجس است، ولی اگر این سستی حاصل نشود، در صورتی که آب زیاد باشد و با شهوت خارج شود، بنابر احتیاط واجب همان حکم را دارد.»
آیت الله خامنه ای نیز می فرمایند:«اگر زن به اوج لذت جنسی برسد و در آن حال مایعی از او خارج شود، جنابت محقق شده و غسل بر او واجب میشود و اگر شک کند که به این مرحله رسیده یا نه و یا شک در خروج مایع داشته باشد، غسل واجب نیست.»
اما آیت الله بهجت در توضیح المسایل خود، علایم منی را صرفاً شهوت و سست شدن بدن نمی دانند و می فرمایند:«چنان چه با شهوت و جستن بیرون آمده و بعد از بیرون آمدن آن بدن سست شده، آن رطوبت حکم منی را دارد و اگر هیچ یک از نشانه های بالا را نداشته باشد، حکم منی را ندارد.»
روش صحیح غسل جنابت
غسل به دو صورت انجام می گیرد
۱. ارتماسی
۲. ترتیبی
در غسل ارتماسی انسان بعد از پاک کردن بدن خود از نجاست نیت می کند(غسل جنابت می کنم قربتا الی الله ) . بعد به یک باره تمام بدن خود را به زیر آب فرو می برد. مانند پریدن در استخر.
برای انجام غسل ترتیبی انسان ابتدا نیت کرده ، بعد سر و گردن را می شوید . بعد از آن سمت راست بدن خود را می شود(دست راست وپای راست و نیم تنه سمت راست). پس از آن سمت چپ بدن را می شوید.(۱)
در صورتی که موقع شستن سر و گردن آب روی اعضای دیگر بریزد، اشکال ندارد. همچنین موقع شستن سمت راست . هنگام غسل لازم نیست که بدن خشک باشد. بلکه با بدن خیس هم می شود غسل کرد.
در هر غسلی نیت لازم است . انسان همین که در ذهن خود بداند که برای غسل جنابت و یا … سر و گردن و همچنین بقیه اعضا را می شوید ، کافی است . لازم نیست نیت را بر زبان جاری کند.
طریقه انجام همه غسل ها به همین دو صورت است و تنها در نیت متفاوت هستند.
فواید غسل جنابت از نظر علمی
طبق تحقیقات دانشمندان، در بدن انسان دو سلسله اعصاب نباتی وجود دارد که تمام فعالیتهای بدن را کنترل میکنند (اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک) این دو رشته اعصاب در سراسر بدن انسان گستردهاند. وظیفه اعصاب سمپاتیک تند کردن و وظیفه اعصاب پاراسمپاتیک کند کردن فعالیت دستگاههای مختلف بدن است. گاهی جریانهایی در بدن رخ میدهد که این تعادل را به هم میزند، از جمله آنها مسئله (ارگاسم و اوج لذت جنسی) است که معمولا مقارن خروج منی صورت میگیرد. از جمله اموری که میتوان اعصاب سمپاتیک را به کار وادار و تعادل از دست رفته را تأمین کرد، تماس آب با بدن است و از آنجا که تأثیر (ارگاسم) روی تمام اعضای بدن به طور محسوس دیده میشود، دستور داده شده که بعد از آمیزش جنسی یا خروج منی، تمام بدن با آب شسته شود.
غسل جنابت یک دستور اسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت در طول زندگی است زیرا کسانی هستند که از نظافت خود غافل می شوند اما این حکم اسلامی، آنها را وادار می کند که در فواصل مختلف خود را شست و شو دهند و بدن را پاک نگه دارند. البته باید دانست موارد یاد شده تنها به عنوان حکمت و فلسفه غسل به شمار می آید و به هیچ وجه علت اصلی وجوب غسل نیست. لذا کسی که تازه بدن خود را شسته، ولی از او منی خارج شده است، باز باید غسل را انجام دهد.
فایده غسل منحصر به این نیست بلکه غسل کردن علاوه بر این، یک نوع عبادت و پرستش نیز می باشد که اثرات اخلاقی آن قابل انکار نیست و به همین دلیل اگر بدن را بدون نیت و قصد قربت و اطاعت فرمان خدا بشویند غسل صحیح نیست در حقیقت به هنگام خروج منی یا آمیزش جنسی، هم روح متأثر میشود و هم جسم، روح به سوی شهوات مادی کشیده میشود، و جسم به سوی سستی و رکود، غسل جنابت که هم شستشوی جسم است و هم به علت اینکه به قصد قربت انجام مییابد شستشوی جان است، اثر دوگانهای در آن واحد روی جسم و روح میگذارد تا روح را به سوی خدا و معنویت سوق میدهد، و جسم را به سوی پاکی و نشاط و فعالیت.
از همه ی این ها گذشته، وجوب غسل جنابت یک الزام اسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت، در طول زندگی است زیرا بسیارند کسانی که از نظافت خود غافل میشوند ولی این حکم اسلامی آن ها را وادار میکند که در فواصل مختلفی خود را شستشو دهند و بدن را پاک نگاه دارند، این موضوع اختصاصی به مردم اعصار گذشته ندارد، در عصر و زمان ما نیز بسیارند کسانی که به علل مختلفی از نظافت و بهداشت تن غافلند. البته حکم وجوب غسل کردن، به صورت یک قانون کلی و عمومی است و حتی کسی را که تازه بدن خود را شسته شامل مییشود.
دعا در زمان انجام غسل جنابت
برخی از منابع روایی از پیامبر اسلام(ص) و برخی دیگر از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده اند:«هر کس بعد از وضو یا غسل جنابت این دعا را بخواند، گناهان او بریزد، چنانچه برگ از درختان می ریزد و به هر قطره از قطرات وضو و غسل او، حق تعالی فرشته ای می آفریند که تسبیح و تقدیس الهی گوید و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد، و ثوابش برای او باشد و گناهانش آمرزیده شود؛ آن دعا چنین است:سُبْحَانَکَ اللَّهُمَ وَ بِحَمْدِکَ، أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ أَسْتَغْفِرُکَ وَ أَتُوبُ إِلَیْکَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ، وَ أَشْهَدُ أَنَّ عَلِیّاً وَلِیُّکَ وَ خَلِیفَتُکَ بَعْدَ نَبِیِّکَ عَلَی خَلِیقَتِکَ، وَ أَنَّ أَوْلِیَاءَهُ وَ أَوْصِیَاءَهُ خُلَفَاؤُکَ؛ خداوندا؛ پاک و منزهی و تو را ستایش می کنم. شهادت می دهم که خدایی جز تو نیست. از تو طلب استغفار و توبه می کنم و شهادت می دهم که محمد(ص) بنده و فرستاده تو است و علی(ع) پس از پیامبر، ولی و خلیفه تو بر زمین است و اولیا و اوصیای او نمایندگان تو هستند».
مستحبات غسل جنابت
۱ – استبرا به بول پیش از غسل جنابت ؛ در صورتی که جنابت به علت خروج منی باشد.
۲ – سه مرتبه شستن دو دست تا مرفق یا نصف ذراع یا تا بند دست . در این خصوص فرقی میان غسل ترتیبی و ارتماسی نیست .
۳ – سه مرتبه مضمضه (گرداندن آب در دهان ) و استنشاق کردن (آب در بینی کردن و بیرون ریختن ) پس از شستن دو دست ؛ البته یک مرتبه نیز کفایت می کند.
۴ – دست کشیدن بر اندام برای اینکه یقین پیدا شود که آب به همه جای بدن رسیده است .
۵ – سه بار هر یک از اعضا را غسل دادن .
۶ – ذکر نام خداوند متعال با گفتن ((بسم اللّه )) یا بسم اللّه الرحمن الرحیم که ذکر دومی بهتر است .
۷ – خواندن دعایی که در حال انجام غسل روایت شده است به این که بگوید:اللهم طهر قلبی و تقبل سعیی واجعل ما عندک خیرالی واشرح صدری و اجر علی لسانی مدحتک و الثناء علیک ، اللهم اجعله لی طهورا و شفاء و نورا انک علی کل شیی ء قدیر؛ البته اگر این دعا پس از تمام شدن غسل خوانده شود، بهتر است .
۸ – رعایت کردن موالات (پی در پی شستن ) و شستن از بالا به پایین در غسل ترتیبی .
۹ – مستحب است که زنان موهای بافته سر خود را هنگام غسل باز کنند.
۱۰ – برای غسل از یک صاع (سه کیلو) آب استفاده شود، نه بیشتر.
مکروهات مربوط به شخص جنب :
۱ – خوردن و آشامیدن ؛ ولی اگر وضو بگیرد، خوردن و آشامیدن مکروه نیست و با شستن دست یا مضمضه و یا استنشاق کردن ، کراهت آن رفع نمی شود. اگر چه این کراهت کاهش می یابد.
۲ – خواندن بیش از هفت آیه از سوره های که سجده واجب ندارند. (یعنی ثواب آن کاهش می یابد).
۳ – رساندن جایی از بدن به جلد و حاشیه و میان خطهای قرآن .
۴ – همراه داشتن قرآن .
۵ – خضاب کردن به حنا و مانند آن .
۶ – مالیدن روغن به بدن .
۷ – خوابیدن ؛ البته اگر وضو بگیرد یا اگر آب ندارد به جای وضو یا غسل ، تیمم کند، خوابیدن به این حال مکروه نیست .
۸ – آمیزش کردن پس از آن که محتلم شده باشد.
۹ – عبور از مسجد، اما عبور از مسجدالنبی و مسجدالحرام حرام است.
اهمیت غسل جنابت
در خصوص غسل جنابت حتی اگر بخواهیم به جنبه پاک سازی آن هم توجه کنیم، هدف از غسل جنابت، پاک سازی نوعی آلودگی روحی است که روش طهارت آن، توسط دین (که متصدی بیان روش های ارتباط و تاثیر گذاری معنوی و روحانی است) بدین گونه آموزش داده شده است وگرنه باید شستن موضعی که نجس شده است،برای طهارت کافی می بود. هم چنان که خداوند متعال، پس از بیان غسل، وضو و تیمم، می فرماید؛ راز این دستور آن است که شما طاهر شوید «ولکن یرید لیطهرکم؛ ولیکن خدا می خواهد شما راپاک کند. تا انسان طاهر نشود به خدایی که طیب است نمی رسد و این طهارت، محبوب ذات حق است که در قرآن فرموده است؛«…والله یحب المطهرین؛ و خدا کسانی را که خواهان پاکی اند دوست دارد.» وقتی انسان اندکی در مسئله ی طهارت تأمل کند به این نتیجه می رسد؛ خدایی که این قدر در مورد مسئله طهارت تاکید دارد و به پاکیزگی لباسی که بر تن است و پوستی که بمنزله قشری برای حقیقت انسان است اهمیّت می دهد یقینا به طهارت قلب، بی توجه نبوده و به پاکیزگی باطن از آلودگی ها و کثافت های معنوی که قابل قیاس با کثافات ظاهری نیست اهمیت ویژه می دهد.
پس آنچه از طهارت مراد است نه فقط طهارت ظاهری بلکه در حقیقت طهارت معنوی است و شاهد این ادعا آنکه خداوند در مورد تیمم نیز فرموده؛ «ولکن یرید لیطهرکم». خاک که باعث تطهیر ظاهر نیست بلکه آنچه مراد است تطهیر انسان از خبائث اخلاقی،تکبر،عجب و غیره است.
غسل جنابت یک دستوراسلامی برای پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت،در طول زندگی است. همواره افرادی از نظافت خود غافل می شوند ولی این حکم اسلامی آنان را وادار می کند که در فاصله های مختلف، خود را شست و شو دهند و بدن خود را پاک نگه دارند.
وسواس در غسل جنابت
وسواس عبارت است از افکار و اندیشهها یا اعمال و رفتارهای ناخواسته و غیراختیاری که پیدر پی و بدون اراده شخص به ذهن فرد میآید و نمیتواند به سادگی آن فکر یا عمل را از خود دور کند. این حالت باعث ایجاد اضطراب شده و شخص جهت خنثی کردن آن و رسیدن به آرامش، به اعمال یا افکاری روی میآورد و مکررا در عمل یا در ذهن خود آن را تکرار میکند و خود را در برابر آن اعمال و یا افکار مجبور احساس میکند مثل تکرار افکاری اذیتکننده در ذهن یا تکرار آب کشیدن دست خود یا تردید در طهارت و نجاست لباس یا بدن خود و نظایر آن. بنابراین دقت در طهارت و نجاست اگر از حد عادی خارج شود و بدون اختیار فرد دست یا ظرفی را آب میکشد و این عمل به گونهای تکرار شود که غیرمتعارف باشد، وسواس است و باید درمان شود.
اکنون نوبت آن است که با اقدامهای جدی، برای همیشه خود را از این مهلکه نجات دهید.
برای از بین رفتن حالت وسواس راههایی وجود دارد که از جمله آنها میتوان عوامل زیر را برشمرد:
۱) یادگیری مسائل شرعی به نحو صحیح.
۲) توجه به مفاسدی که وسواس به دنبال دارد؛ مانند از بین رفتن تمرکز فکری و اختلال در امور زندگی و بازماندن از انجام تکالیف شرعی.
۳) مطالعه کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است؛ مانند کتاب «وسواس» تألیف مرحوم مصطفی زمانی.
۴) توجه داشته باشیم که گمان به نجاست تکلیف آور نیست بلکه در صورتی اجتناب لازم است که انسان یقین به نجاست داشته باشد.
۵) همان طور که میدانیم در زمان پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) با این که آب لولهکشی و امکانات بهداشتی فعلی موجود نبوده است مسلمانان به طورعادی زندگی میکردند و در خصوص طهارت و نجاست مشکل خاصی نداشتند.
۶) توجه به این که یقین شخص وسواس برای وی معتبر نیست بلکه در پاک شدن و نجس شدن اشیاء باید به نظر عرف مراجعه کند و در آب کشیدن اشیاء و انجام غسل به طور عادی و مانند عرف عمل کند.
۷) شما میدانید که خداوند تکلیف شاق برای بندگان خود معین ننموده است بنابراین عزم خود را جزم نمایید و تصمیم بگیرید که براین دشمن درونی غلبه نمایید. برنامههای زیر را عمل کرده و به حصول نتیجه یقین داشته باشید:
الف) ذکر «لا اله الا الله» و «لا حول ولا قوه الا بالله» را بسیار بگویید.
ب ) شبها موقع خوابیدن و آرامش بدن در بستر بارها این جملات را با خود بگویید:من به خواست خداوند قطعا خواهم توانست براین بیماری وضعف غلبه نمایم من برای غلبه براین وسوسهها کاملا نیرومندم. من از ضعف و زبونی بیزارم و بر ترک این عادت ناپسند مقتدرم.
امید است با عمل به مضامین فوق به زودی سلامت کامل رفتاری خود را بازیابید.
استعاذه و پناه بردن به خداوند را با خواندن سورههای فلق و ناس و نیز تکرار «اعوذ باللّه من الشیطان الرجیم» و «لا حول ولا قوه الاّ باللّه» فراموش نکنید.
یکی از دوستان خوب و مورد اعتمادتان را برای مشورت برگزینید. ایشان نیز دائما ضرورت تغییر رویه را به شما یادآور شود تا مقداری از بایدهای ناخواسته شما کاهش یابد.
از نظر شرعی وسوسه از شیطان است و نباید از آن پیروی کرد. در روایت هست که:«شیطان دوست دارد شما از او پیروی نمایید». پس سعی کنید مثل همه مردم غسل کنید.
پیامبر اکرم(ص) فرموده است:«مقدار آب لازم برای وضو حدود یک کیلو و برای غسل حدود سه کیلو است». بعد میفرماید:«مردمی بعد از من میآیند که این مقدار را کم میشمارند، اینها از امت من نیستند».
ب ) اسلام یک دین سهل و آسانی است که خود پیامبر(ص) میفرماید:«من برای شما یک دین آسان آوردهام» آن وقت اگر بنا باشد یک وضو و یا غسل این قدر وقت انسان را بگیرد و به این اندازه مشکل باشد، این چه دین آسانی خواهد بود؟ از طرفی اگر کسی خلاف آنچه که پیامبر(ص) و ائمه(ع) دستور دادهاند، عمل نماید این دهن کجی به آنان محسوب میشود و گناه بزرگی است؛ مثلاً پیامبر(ص) میفرماید:«چیز نجس را بعد از برطرف شدن عین نجاست یک مرتبه که زیر آب جاری شستید پاک است»، آن وقت اگر شما بیشتر از این آب مصرف کردید این هم دهن کجی به پیامبر(ص) است (زیرا معنایش این است که آنچه پیامبر(ص) فرموده درست نیست و این کار من صحیح است) و از طرفی مصرف بیشتر از مقدار لازم آب اسراف است که از گناهان کبیره محسوب میشود. با توجه به آنچه گفته شد باید بگوییم که غسل به آن کیفیتی که شما نوشتهاید لازم نیست و هیچ مجتهدی چنین کاری را اجازه نداده است. بنابراین سعی کنید از این به بعد به طور معمولی و مثل دیگران غسل انجام دهید و شستن داخل گوش و بینی لازم نیست.
تأخیر غسل جنابت
پرسش ۱۵۱ . کسی که بعد از اذان صبح با حالت احتلام از خواب بیدار می شود، آیا می تواند نماز خود را تا نزدیک طلوع آفتاب به تأخیر اندازد و با تیمم نماز بخواند؟
همه مراجع:اگر نماز خود را به تأخیر اندازد، تا جایی که وقت تنگ شود، گناه کرده است. در این صورت باید تیمم کند و لباس و بدن خود را تطهیر کند و نماز خود را بخواند و نماز او صحیح است.
پرسش ۱۵۲ . اگر کسی در شب ماه رمضان، جُنُب شود و تا نزدیک اذان صبح، غسل را به تأخیر اندازد و سپس تیمم کند، آیا روزه او صحیح است؟
همه مراجع (به جز صافی و وحید):در این فرض (هر چند تأخیر غسل، گناه است)؛ ولی چنانچه قبل از اذان صبح تیمم کند، روزه او صحیح است.
آیات عظام صافی و وحید:در این فرض (هر چند تأخیر غسل، گناه است)؛ بنابر احتیاط واجب تیمم کند و روزه بگیرد و قضای آن را نیز به جا آورد.
مطابق نظر آیت الله خامنه ای
س ۷۷۸:اگر مکلّف در شب ماه رمضان قبل از اذان صبح بیدار شود و ببیند که محتلم شده است و دوباره پیش از اذان صبح به امید اینکه برای غسل کردن بیدار میشود بخوابد و تا بعد از طلوع آفتاب در خواب بماند و غسل خود را تا اذان ظهر به تأخیر بیندازد و بعد از اذان ظهر غسل کرده و نماز ظهر و عصر بخواند، روزه آن روز او چه حکمی دارد؟
ج:در فرض سؤال که خوابِ اول است روزه اش صحیح است ولی اگر دوباره خوابید و تا صبح بیدار نشد باید قضای آن روز را بجا آورد.
س ۷۸۲:اگر شخصی قبل از اذان صبح یا بعد از آن بخوابد و در خواب جنب شده و بعد از اذان بیدار شود، چه مدتی برای غسل کردن وقت دارد؟
ج:در فرض سؤال، جنابت به روزه آن روز او ضرر نمیزند، ولی واجب است که برای نماز غسل کند و میتواند غسل را تا وقت نماز به تأخیر بیندازد. اجوبه الاستفتائات .
مفهوم جبیره
جبیره (بر وزن نبیره) در لغت از ریشه جبر و در اصطلاح عبارت است از چیزی از قبیل پارچه، گچ، پلاستیک، باند یا چسب که با آن زخم ها و شکستگی ها را می بندند. باید به این نکته توجه داشت که منظور از “زخم” در اینجا فقط زخم های باز مانند بریدگی ها نیست بلکه شامل زخم هایی که علت درونی دارند مانند دمل ها نیز می شود. حال در این صورت چگونه باید غسل جبیره را انجام داد؟
غسل جبیره
در غسل جبیره به جای شستن محل زخم و شکستگی بر روی آن مسح می کنند.
غسل جبیرهای مثل وضوی جبیرهای است، ولی بنا بر احتیاط واجب باید آن را ترتیبی به جا آورند نه ارتماسی.
به طور خلاصه در غسل جبیره ای آن قسمت هایی از بدن که باز است را طبق معمول غسل دهید و آب را به همه قسمت های محل غسل برسانید. وقتی به قسمتی که جبیره (یعنی پوششی که روی زخم و مثل آن است) رسیدید، روی همه قسمت های جبیره را با دست مرطوب مسح نمایید. همین کفایت می کند و غسل صحیح است.
لازم به یادآوری است که با غسل جبیره ای تمام کارهایی که با غسل معمولی انجام می دهندمی توان انجام داد ودر احکام فرقی بین جبیره و غیر جبیره نیست .
طریقه و مراحل غسل کردن
غسل جنابت هنگام حیض
سوال:اگر خانمی قبل از این که غسل جنابت انجام دهد، حائض شود وظیفه اش چیست؟ آیا می تواند قبل از پاک شدن از حیض غسل جنابت کند؟
امام خمینی(ره):
در حالت حیض صحّت غسل جنابت خالی از اشکال نیست.
(العروه الوثقی، ۱۳۸۳، ج۱، ص ۲۴۷، م ۴۳، پاورقی ۱)
آیه الله اراکی(ره)
بله می تواند و جنابت مرتفع می شود اگر چه حدث حیض باقی است
(استفتائات، ۱۳۷۳، ص ۱۲، س ۷)
(العروه الوثقی، ج۱، ص ۲۴۷، با استفاده از م ۴۳)
آیه الله بهجت(ره)
می تواند و نیز بعد از پاک شدن یک غسل به نیت هر دو بکند البته اگر خواست در حین عادت غسل کند در حین غسل از خارج شدن خون لازم است تحفظ کند
سوال:الف) خانمی قبل از این که غسل جنابت را انجام دهد، حائض شده است اگر قبل از پاک شدن از حیض از خارج شدن خون تحفّظ کرده و غسل جنابت را انجام دهد، آیا رفع حدث جنابت شده است یا خیر؟ ب)اگر بعد از پاک شدن هم، یک غسل به نیت هر دو بکند آیا برای نماز باید وضو بگیرد یا خیر؟
الف)بله
ب)احتیاط به نحو مذکور مناسب است. اگر در اثناء حیض غسل کرده و در این صورت وضو لازم است
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیت الله تبریزی(ره)
غسل جنابت قبل از پاک شدن از حیض مانعی ندارد، لکن در مورد سوال بر زن لازم نیست در حال حیض غسل جنابت بنماید می تواند تأخیر بیندازد وقتی حیض تمام شد یک غسل انجام دهد، کافی است. والله العالم
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیه الله خامنه ای(دام ظلّه)
نمی تواند و صحت غسل جنابت در حال حیض، محل اشکال است.
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیه الله خوئی(ره)
می تواند غسل جنابت کند و از جنابت پاک شود
(العروه الوثقی مع تعلیقه، ۱۴۲۱ هـ ق، ج۱، ص ۲۳۲ م ۴۳)
(نهاج الصالحین، ج۱، ص ۶۴، م ۲۳۳)
آیه الله سیستانی(دام ظلّه)
می تواند غسل جنابت کند و از جنابت پاک می شود ولی چون حیض باقی است احکام جنابت که همان احکام حیض است نیز باقی است
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیه الله شبیری زنجانی(دام ظلّه)
غسل جنابت در حالت حیض مانعی ندارد
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیه الله صافی گلپایگانی(دام ظلّه)
انجام غسل جنایت در حال حیض اشکال ندارد. والله العالم
(استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات)
آیه الله فاضل لنکرانی(ره):
بلی.
سوال: خانمی قبل از این که غسل جنابت را انجام دهد، حائض شده است. اگر قبل از پاک شدن از حیض از خارج شدن خون تحفّظ کرده و غسل جنابت را انجام دهد، آیا رفع حدث جنابت شده است یا خیر؟ اگر بعد از پاک شدن هم، یک غسل به نیت هر دو بکند آیا برای نماز باید وضو بگیرد یا خیر؟
ج) اگر زن در حال حیض غسل جنابت یا غسل واجب و مستحب دیگری انجام دهد کفایت می کند گر چه به واسطه حیض نماز نمی تواند بخواند. ولی اگر صبر کند و بعد از پاک شدن از حیض یک غسل به نیّت هر دو بکند یا به نیت یکی از آن ها انجام دهد کفایت از غسل جنابت و حیض و هر غسل دیگری می کند؛ و در فرض جنابت نیاز به وضو ندارد اما اگر جنب نبود باید وضو هم برای نماز بگیرد.
آیه الله گلپایگانی(ره)
غسل جنابتش صحیح است و رفع جنابت از او می شود
(مجمع المسائل، ۱۴۱۱ هـ ق، ج۱، ص ۲۴۷، م ۴۳ فی احکام الحائض)
آیه الله مکارم شیرازی(دام ظلّه
وظیفه ای ندارد ولی اگر غسل جنابت کند غسلش صحیح است و از جنابت پاک می شود
آیه الله نوری همدانی(دام ظلّه)
بلی، می تواند غسل جنایت کند
آیه الله وحید خراسانی(دام ظلّه)
غسل جنایت در حال حیض صحیح است
(منهاج الصالحین، ۱۳۸۶ ج۲، ص ۶۸، م ۲۳۳)
چه زمانی می توان تیمم غسل جنابت کرد؟
در هفت مورد می توان به جای غسل، تیمم کرد:
در جایی که آب در اختیار نداشته باشد.
وقت کافی برای غسل نداشته باشد و غسل کردن موجب قضا شدن نماز او شود.
آب برای بدن او ضرر داشته باشد یا بترسد که به واسطۀ استعمال آن مریض شده یا بیماری او طولانی گردد.
اگر تهیه کردن آب یا استعمال آن به قدری مشقّت داشته باشد که مردم آن را تحمّل نکنند.
اگر آب را به مصرف وضو یا غسل برساند خود او یا بستگانش از تشنگی بمیرند یا مریض شوند.
کسی که بدن یا لباسش نجس است و اگر وضو یا غسل کند، برای آب کشیدن بدن یا لباسش آبی نمی ماند.
نداشتن آب مباح.
خجالت از جنابت و تیمم غسل جنابت
اگر کسی به دلیل خجالتی بودن نمی تواند غسل کند، نمی تواند در اول وقت تیمم کرده و نماز بخواند. چنین شخصی باید بدن خود را آب بکشد (قسمت هایی را که نجس شده است.) و صبر کند تا آخر وقت یعنی زمانی که فقط به اندازه تیمم و خواندن نماز (به صورت مختصر و اکتفاء به واجبات نماز) وقت داشته باشد و در آن موقع تیمم کرده و با تیمم نماز بخواند.
ناگفته نماند که به خاطر این که عمداً نماز خود را به تأ خیر انداخته و فرصت غسل کردن را از خود سلب کرده است، مرتکب کار حرامی شده و معصیت کرده است. ولی نماز او صحیح است اگر چه احتیاط مستحب آن است که قضای آن نماز را بخواند.
اصول و آداب غسل
چهار مرحله تیمم غسل جنابت
الف. نیت تیمم غسل جنابت (تیمم می کنم بدل از غسل جنابت قربه الی الله)
ب. زدن کف دو دست با هم بر چیزی که تیمم بر آن صحیح است
ج. کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی که موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی و بنابر احتیاط واجب، دست ها باید روی ابروها نیز کشیده شود
د. کشیدن کف دست چپ بر تمام پشت دست راست، و سپس کشیدن کف دست راست بر تمام پشت دست چپ.
در تیمم غسل جنابت مانند تیمم سایر غسل ها، قبل از اینکه پشت دستها را مسح کند، احتیاط مستحب آن است که یک بار دیگر (بار دوم) دست ها را بر زمین بزند و مجدداً با آن، پشت دست راست و سپس پشت دست چپ را مسح کند. برخی دیگر از فقها این استحباب را در تیمم بدل از وضو نیز قائل اند.
تیمم غسل جنابت بر چه چیزهایی درست است؟
تیمم بر خاک و اقسام سنگها صحیح است. بنا بر احتیاط واجب در حال اختیار (که سنگ یا خاک وجود دارد) بر گچ و آهک پخته و آجر پخته و سفال و بر سنگ معدن مثل سنگ عقیق تیمم نشود.
تیمم غسل جنابت بعد از نزدیکی
اگر کسی با همسر خود نزدیکی کند و قبل از طلوع آفتاب نتواند غسل انجام بدهد، برای نماز صبح باید تیمم غسل جنابت کند؛ یعنی به جای غسل جنابت، تیمم انجام دهد و نماز صبح را بخواند و برای نمازهای بعدی غسل انجام دهد. لازم به توضیح است که این مسئله اختصاص به نماز صبح ندارد، بلکه در وقت های دیگر هم همینطور است؛ یعنی اگر کسی جنب شد و در وقت نماز نتوانست غسل کند، وظیفه اش تیمم است و قبل از قضا شدن نماز، باید تیمم غسل جنابت کند و با آن نماز بخواند.
اگر شخصی قبل از نزدیکی بداند که تا طلوع آفتاب قادر به انجام غسل نیست طبق نظر مراجع عظام تقلید انجام چنین عملی هیچ اشکال شرعی ندارد و تکلیف چنین شخصی هم تیمم غسل جنابت است. بنابراین، این فرد به جای غسل جنابت، تیمم بدل از غسل می کند و با این تیمم نمازش را می خواند.