مرگ یکی از اتفاقهایی است که برای همه روی خواهد داد. به قول معروف، مرگ شتری است که در خانه همه خواهد نشست. چقدر زیباست که به گونه ای زندگی کنیم که در هنگام مرگ، اسوده باشیم و اطرافیانمان اندوهناک. در این دنیا فقط خوبی می ماند، پس بیایید تا می توانیم در حق یکدیگر خوبی و نیک کنیم تا هم وجدانی آسوده و راحت داشته باشیم و هم روحی آزاد و رها.
هنگامی که مرگ برای مومنی اتفاق می افتد، در شب اولی که او را به خاک می سپارند، دوستان و آنشایان جمع شده و برای او نماز شب اول قبر می خوانند.
این نماز با نام های دیگری مانند نماز وحشت (صلاه الوحشه)، نماز هدیه (صلاه الهدیه) و نماز شب دفن (لیله الدفن) هم نامیده می شود.
فلسفه خواندن این نماز چنین است که شخص در شب اول که به خاک سپرده می شود، با عالم قبر انس ندارد و همین امر سبب وحشت او می شوند، بنابراین اطرافیان او برای او نمازی می خوانند تا این وحشت از او دور شود. بنابراین بهتر است این نماز را نماز رفع وحشت بنامیم.
این نماز یک نماز مستحبی است و در هر زمانی از شب اول قبر می توان آن را خواند، اما بهترین زمان برای خواندن آن، بعد از نماز عشا است.
روش اول برای خواندن نماز شب اول قبر
خواندن نماز وحشت به این صورت است که باید پس از تکبیره الاحرام در رکعت اول، سوره حمد و سپس آیت الکرسی را خواند. بعضی از علما گفتهاند که خواندن آیت الکرسی تا «هو العلی العظیم» کافی است و نیازی نیست سوره توحید خوانده شود. پس از خواندن رکوع و سجده، در رکعت دوم باید سوره حمد را خواند و سپس ده مرتبه سوره انا انزلنا خوانده شود.
نمازگزار باید بعد از پایان نماز شب اول قبر بگوید: «اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان» که به جای کلمه فلان باید نام متوفی و پدرش گفته شود.
روش دوم برای خواندن نماز وحشت شب اول قبر
نمازگزار باید بعد از تکبیره الاحرام سوره حمد و سپس آیت الکرسی را تا «فیها خالدون» بخواند. امام راحل (ره) به خواندن آیت الکرسی تا «فیها خالدون» فتوی نداده است.
روش سوم خواندن نماز لیله الدفن
حضرت محمد (ص) در مورد نماز وحشت (لیله الدفن) فرموده اند: هیچ ساعتی برای میت سختتر از شب اول قبر نیست، پس برای اموات خود صدمه بدهید و اگر قدرت صدقه دادن ندارید برایش دو رکعت نماز به جا آورید. با این کار خداوند هزار فرشته به سوی قبر او میفرستد که با هر فرشته جامه ای و حلهای است که تنگی قبر را تا روز نفخ صور وسعت داده و حسنه زیاد به نمازگزار میدهد و او را چهل درجه بالا میبرد.
نیت نماز شب اول قبر
ابتدا نیت دو رکعت نماز وحشت کنید و سپس در اولین رکعت سوره حمد و بعد دو مرتبه سوره توحید را بخوانید. پس از رکوع و سجده، در رکعت دوم باید بعد از حمد ده مرتبه سوره تکاثر خوانده شود و بعد از نماز این ذکر گفته شود: :«اللهم صل علی محمد و آل محمد و ابعث ثوابها الی قبر ذلک المیت فلان ابن فلان» (به جای فلان اول نام خود متوفی و به جای فلان دوم، نام پدرش گفته شود.)
احکام نماز وحشت
در خصوص زمان خواندن نماز شب اول قبر گفته شده است که هر زمانی از اولین شب تدفین میتوان خواند، اما بهتر است بعد از نماز عشا اقدام به این کار شود.
گاهی این سوال پیش میآید که اگر بین زمان مرگ فرد و روز دفن کردن مدتی فاصله بیفتد چه زمانی باید نماز وحشت خوانده شود، باید گفت که این نماز را باید تا هنگام دفن میت به تاخیر بیندازید تا در زمان مقرر خوانده شود.
یک شخص میتواند به قصد اهداء ثواب چندین مرتبه این نماز را برای میت بخواند.
اجرت گرفتن در ازای خواندن نماز میت جایز است و احتیاط آن است که به عنوان بخشش به نمازگزار داده شود و او نماز را بدون در نظر گرفتن وجه مالی بخواند.
ثواب خواندن نماز شب اول قبر
پیامبر (ص) درباره ثواب خواندن این نماز فرمود:
«بر میت ساعتی سختتر از شب اول قبر نمیگذرد. پس بر مردگان خود رحم کنید و برایشان صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای شخص درگذشته بخوانید. پس همان لحظه حق تعالی هزار فرشته به سوی قبر او میفرستد که با هر فرشته جامهای و حلّهای است، و تنگی قبر او را تا روز نفخ صور وسعت میدهد و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع میکند، حسنه عطا میکند و او را چهل درجه بالا میبرد.»
عامل کاهش فشار قبر
محدث نوری در کتاب دارالسلام نقل میکند که استادش ملا فتحعلی سلطانآبادی عادت داشت که هرگاه فردی از دوستان خاندان اهلبیت از دنیا میرفت و او خبردار میشد، دو رکعت نماز شب دفن (نماز وحشت) برایش میخواند؛ خواه او را میشناخت یا نمیشناخت. هیچکس از این عادت ملا فتحعلی آگاه نبود، تا روزی یکی از دوستان، در راهی او را ملاقات کرد و گفت: دیشب فلان شخص که به تازگی از دنیا رفته را در عالم خواب دیدم و از چگونگی حال او بعد از مرگش پرسیدم. او گفت: من بعد از مرگ در تنگنای سختی قرار گرفتم و هنگام حسابرسی، مرا بهسوی عذاب بردند؛ تا اینکه فلانی (نام شما را برد) دو رکعت نماز برای من خواند؛ همان دو رکعت، مرا از عذاب نجات داد. خدا پدرش را رحمت کند که به من چنین احسانی نمود. آنگاه آن شخص، از سلطانآبادی پرسید، آن دو رکعت نماز، چه نمازی بود؟ و او طریقه خود را در مورد خواندن نماز شب دفن (نماز وحشت) برای او بیان کرد.
احادیثی در مورد نماز وحشت
برادر وخواهر! نماز وحشت هدیه ای است از شما به کسی که از دنیا رفته است، این نماز را برای آشنایان بخوانید تا دیگرا ن هم برای شما بخوانند.
پیامبر(ص) درباره ثواب خواندن این نماز فرمود:
«بر میت ساعتی سختتر از شب اول قبر نمیگذرد. پس بر مردگان خود رحم کنید و برایشان صدقه دهید و اگر نتوانستید، دو رکعت نماز برای شخص درگذشته بخوانید. پس همان لحظه حق تعالی هزار فرشته به سوی قبر او میفرستد که با هر فرشته جامهای و حلّهای است، و تنگی قبر او را تا روز نفخ صور وسعت میدهد و به نمازگزار به عدد آنچه آفتاب بر آن طلوع میکند، حسنه عطا میکند و او را چهل درجه بالا میبرد.»
امام صادق ـ علیه السّلام ـ هر شب برای فرزندش و در هر روز برای پدر و مادر خود دو رکعت نماز می گزارد، در رکعت اول سوره ی قدر و در رکعت دوم سوره ی کوثر می خواندند.